چکیده:
یکی از مهم ترین مباحث مورد توجه حدیث شناسان، موضوع جعل و وضع حدیث است. در مورد علل و انگیزه های جعل حدیث، آرای گوناگونی اظهار شده است. «زندقه گرایی» به عنوان یک جریان مخرب و تاثیرگذار در اسلام مورد توجه ناقدان حدیث قرار گرفته است. با این همه، بررسی واژه «زندقه و زنادقه» نشان می دهد که این دو واژه در متون اسلامی به معانی گوناگونی به کار رفته است. در پاره ای موارد به طور خاص درباره پیروان ادیان ایرانی همچون مانویان و گاهی به صورت عام بر پیروان مکاتب فکری، فلسفی، کلامی، فرقه ای، سیاسی و فرهنگی و بعضا مخالف اسلام حمل شده است. در این نوشتار، ضمن بیان مراد حدیث شناسان از مفهوم واژه «زندیق و زندقه» به مهم ترین اغراض زنادقه در جعل و وضع احادیث اشاره شده است.
خلاصه ماشینی:
"(عسکری،1418 ق،ج 2،ص 330-/331 میر داماد استرآبادی،1405 ق،ص 196)این داستان علاوه بر اینکه مخالف نص صریح قرآن و آیاتی است که در آن،بر حفظ و عدم تحریف قرآن تأکید شه(یونس:/15حجر:/42نحل:98-/100اسراء:65 و /73فصلت:41-/42نجم:3-5)از لحاظ سندی نیز ضعیف است؟بررسی تمامی طرق روایت آن نشان میدهد این داستان از زبان افرادی همچون محمد بن کعب بن سلیم قرظی(متوفی 40 ق)،ابی العالیه(متوفی 90 ق)، سعید بن جبیر از تابعان،ضحاک بن مزاحم هلالی(متوفی 94 ق)،مجاهد بن جبر(متوفی 103 ق)،قتادۀ بن دعامه سدوسی(متوفی چند سال بعد از سال 100 ق)،سدی ابی محمد اسماعیل بن عبد الرحمن(متوفی 127 ق)،ابو بکر بن عبد الرحمن بن حارث مدنی(متوفی 96 ق)و ابن عباس نقل شده،که زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را درک نکردهاند.
فضل بن شاذان نیشابوری(متوفی 260 ق) به نقل از ابن مبارک(متوفی 181 ق)بیان میکند،احادیث ابن ابی کعب که در آن، فضایل سورهای با مضمون«من قرأ سورة کذا فله کذا و من قرأ سورة کذا فله کذا» برشمرده است،جعلی و از ساختههای زنادقه است که جهت طعن در اسلام آن را ساختهاند و بعد از ذکر برخی احادیث فضایل با مضمون«من قرأ سورة کذا فله کذا»که از طریق ابن بن کعب از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است،همان قول،ابن مبارک«اظن الزنادقة وضعته»را آورده،و در ادامه به بررسی سندی و محتوایی احادیث فضایل سور پرداخته و در نهایت برخی از احادیث فضایل،را موضوع جهت ترغیب مردم به خواندن قرآن و برخی دیگر را موضوع از جانب زنادقه دانسته است."