چکیده:
تمایل به مطالعه و گزارش نویسی وکاربرد مترادف دو مفهوم مطالعه و تحقیق به گونه ای شایع و متداول شده است که بندرت می توان در میان انبوه مطالعات باصطلاح تحقیقی د رحوزه علوم انسانی ‘ به یک تحقیق علمی دست یافت. بیشتر آنکه ‘ روند روبه تزایداستفاده ا زمفهوم مطالعه به جای تحقیق د رموسسات دولتی وخصوصی که دارای ماهیت تحقیقاتی می باشند: موجب شده است که این موسسات مشروط تحقیقاتی ‘ حتی د ر نام گذاری دقت لازم را بکار نگرفته و با عناوین موسسات مطالعاتی که دارای ساختار و عملکردی کاملا متفاوت با موسسات تحقیقاتی میباشند . فعالیت نمایند. ا زسوی دیگر تصور رایج در معادل قرار دادن مفهوم تحقیق با آیین نگارش آنچنان موجبات اغتشاش و آشفتگی ذهن پژوهشگران مبتدی را فراهم آورده است که دانشجویان در مرحله فارغ التحصیلی ‘ بدون آشنایی با مفاهیم حداقل پیش نیازها ی یک تحقیق علمی ‘ مبادرت به نوشتن رساله یا پایان نامه دکتری نموده ؛ وکمیته فارغ التحصیلی با آگاهی بر اینکه نمی توان از کاندیدای فارغ التحصیلی یک تحقیق علمی رضایت بخش مطالبه نمود؛ نهایتا در برابر این گونه مطالعات و گزارش نویسی دانشجویان تسلیم ‘ و فارغ التحصیلان با چنین ابزار ناقصی وارد بازار فعالیتهای تحقیقاتی در جامعه می شوند. به طوری که در نهایت فارغ التحصیلان به لحاظ عدم کارآیی نسبت به وظایف محوله تحقیقاتی‘ با مسئله ابهام شغلی مواجه و بدون هیچ گونه افتخار یا رضایت خاطر به سالهایی که دردانشگاه گذرانده اند‘ با ناخشنودی می نگرند. اگر به چنین دانشجویانی آموخته می شد که جمع اوری اطلاعات وانتقال آن از یک محل به محل دیگر حتی با ذکر مشخصات کامل منابع یک هدف نبوده‘ ویا اینکه هیچ یک از مراحل جمع آوری ‘ طبقه بندی ‘وحتی تطبیق دانسته ها در حقیقت یک تحقیق نمی باشد ؛ احتمالا نگرش به ضرورت وکاربرد تحقیقات علوم انسانی در جهت حل مشکلات ومعضلات و یا پیش بینی رخدادهای احتمالی در جامعه باشک وتردید همراه نبود‘ وهمانند سایرکشورهای پیشرفته صنعتی در کشورهای در حال توسعه نیز بودجه تحقیقات در علوم انسانی همواره رو به افزایش می بود. با طرح این مسئله هدف از ارائه این مقاله تأسیس یک چارچوبه علمی تجربی جهت تجزیه و تحلیل در مفاهیم تحقیق‘ با تمرکز بر اجزای متشکله آن روش علمی روشهای تحقیق و ابزار تحقیق است . ازاهداف ویژه این مقاله ‘ تنویرجایگاه طرح پژوهش ومراحل عملی تهیه و تدوین آن در فرایند تحقیقات علوم انسانی است. از این رو تحلیل عناوین ذیل به ترتیب از نظر خواننده خواهد گذشت.
نویسنده : دکتر محمد ستوده کار ـ
خلاصه ماشینی:
"از این رو تحلیل عناوین ذیل به ترتیب از نظر خواننده خواهد گذشت:الف-مطالعه«تحقیق»نیست!ب-تحقیق چیست؟1-روش علمی:حوزه فکری-اندیشهای قیاس، حوزه علمی-تجربی استقراء2-روشهای تحقیق3-ابزار تحقیقج-طرح پژوهش چیست؟-مراحل عملی تهیه و تدوین طرح پژوهش در فرایند تحقیقات علوم انسانیالف-مطالعه«تحقیق»نیست!برای اینکه بیشتر با معنای علمی تحقیق آشنا شویم، با پرسش«چه فرایندی یک تحقیق نیست»؟، شروع میکنیم.
از آنجایی که یک پژوهش موفق فقط از طریق روش علمی(مراحل ساختمان تئوری، ارائه فرضیات و آزمون آن)و کاربرد روشهای تحقیق مناسب میسر خواهد بود، ملاحظه میشود که پویشهای مطالعه فوق الذکر واقعیتی را کشف ننمودهاند، مگر جمع آوری دادههای از قبل تعیین شده توسط محققین پیشین.
41 در پاسخ به این انتقاد، طرفداران روش علمی تجربی رفتارگرایی به تئوریهای با برد کوتاه 42 و برد متوسط 43 استناد میکنند که علی رغم ویژگی تئوریهای بزرگ 44 که باید جامع و کامل، بدون محدودیت زمانی و مکانی تعمیم پذیر باشند؛تئوریهایی که از طریق روش استقرارء به دست میآیند (تئوریهای با برد کوچک و متوسط)، در شرایط همگن 45 و با ثابت نگه داشتن شرایط آزمون و متغیرها، میتوانند احتمال وقوع پدیدههای مشابه را (40)-جهت یک مطالعه تحلیلی در روشهای استقراء و قیاس در ساختمان تئوری رجوع شود به:Earl Babbie,The Practice of Social Research,op.
نکته قابل تأمل این است که محقق در سابقه تحقیق، نباید صرفا به ذکر نقل قولهای مستقیم یا غیر مستقیم اکتفا کند، بلکه باید با تحلیلی دقیق به بررسی کیفی و کمی و کاستیهای ادبیات موجود بپردازد و با توجه به فرایند روش علمی ابعاد نظری، فرضیات ارائه شده و نحوه آزمون آن را تحلیل کند."