چکیده:
در اوایل دهه 1960‘ حدود 23 کشور درجهان سوم دارای امکانات تولید داخلی تسلیحات بودند و پس از گذشت 20 سال تعداد این کشورها به 54 رسید. به عبارت دیگر ‘ حدود نیمی از کشورهای درحال توسعه به سوی نظامی شدن بیشتر گام برداشتند . دربین این گروه‘ 42 کشور مهمات‘ 33 کشور کشتیهای جنگی ‘ 27 کشور سلاحهای کوچک ‘ 16 کشور هواپیمای جنگی ‘ 11 کشور خودروهای زرهی ‘ و 8 کشور موشک تولید می کنند. ارزش تولید تسلیحات در جنوب ‘ درسال 1950 معادل با 3/2 میلیون دلار بودکه تقریبا برابر با هزینه ساخت یک تانک اصلی رزمی در اواسط 1980 می باشد. در دهه 1950 ‘ تولید تسلیحات در جنوب بسیار محدود بود و فقط تعداد کمی از کشورهای درحال توسعه (مانند آرژانتین ومصر) ‘ وتاحدی هندوستان‘ کلمبیاوکره شمالی در این زمینه فعال بودند. در دوره زمانی 1984-1950‘ ارزش تسلیحات تولید شده درجنوب بالغ بر 6390 میلیون دلار گردید . شمار کشورهای جهان سوم که دارای توانایی تولید تسلیحات هستند‘ رو به افزایش گذارده است. نظری به جدول شماره 1 نمایان می سازد که سطح وابستگی صنایع نظامی جهان سوم به کمکهای خارجی تا حدی کاهش یافته است. از دهه 1950 تا اوایل دهه1980 کشورهای هندوستان‘ اسراییل ‘ افریقای جنوبی‘ برزیل ‘ تایوان ‘ کره شمالی ‘ آرژانتین ‘ کره جنوبی ‘ مصر واعضای آسه آن‘ به ترتیب دارای مهمترین صنایع نظامی جنوب بودند. جالب توجه است که به وجوه مشترکی که بین آنان مشاهده می شود‘ اشاره کنیم . این شباهتها ی آشکار عبارتنداز: الف) در این دوره زمانی ‘ تحت تحریم تسلیحاتی بین المللی (مانند افریقای جنوبی) ‘ یا جمعی (ماننداسراییل) و یا یک جانبه (مانند هندوستان) واقع شده اند. ب) درگیر جنگ یا اختلافهای دیرینه با همسایگان خود و یا قدرتهای بزرگ بوده اند. ج) در گیر مسابقه تسلیحاتی برای رسیدن به هدف تفوق نظامی بر رقیب منطقه ای خود بوده اند. د) د ارای روابط نزدیک سیاسی – نظامی با قدرتهای بزرگ بوده ‘ از پشتیبانی آنها برخوردار شده و دریافت کننده عمده کمکهای اقتصادی و نظامی خارجی بوده اند. ة) درمقایسه با سایرکشورهای جهان سوم‘ ازامکانات مالی و اقتصادی (منابع طبیعی و نیروی انسانی) بیشتری برخوردار بوده اند. ز) در طول تاریخ سیاسی خود مکرر تحت کنترل رژیمهای نظامی (آرژانتین ‘ برزیل ‘ مصر ) و یاشبه نظامی (اسرائیل ‘ کره شمالی) قرار گرفته اند. به عبارتی دیگر‘ نظامیان در تصمیم گیریهای سیاسی آنها نقش مهمی را بازی کرده اند. یکی از دلایل توجه دولت اسراییل به گسترش تولیدات نظامی و افزایش صادرات اسلحة‘ این است که بسیاری از نخبگان سیاسی اسراییل را نظامیان حرفه ای این کشور تشکیل میدهند . افسران عالی رتبه نیروهای مسلح ‘ پستهای رده بالای مدیریت موساد‘ پلیس مرزی ‘ گارد کشوری‘ اداره فرودگاهها‘ وزارت کشور و سایر اداره های دولتی را به عهده دارند. ژنرالهای اسرائیلی به مقام ریاست صنایع نظامی گوناگون (چه دولتی و چه غیر دولتی) رسیده و در نتیجه صنایع غیر نظامی نیز به سمت تولیدات نظامی سوق داده شده اند. یک سوم از تمام ژنرالهای بازنشسته به مقامهای سیاسی رسیده‘ و از 1967 به بعد تعداد قابل توجهی از اعضای کابینه و نمایندگان پارلمان را نظامیان سابق اسراییلی تشکیل داده اند. پیش از 1967‘ وزرای دفاع غیر نظامی بودند‘ ولی از آن به بعد چهار نظامی ارشد (موشه دایان‘ ازروایزمن‘ آریل شارون و اسحاق رابین) ‘ به وزارت دفاع منصوب شده اند.
نویسنده : دکتر سعیده لطفیان
خلاصه ماشینی:
"به طور کلی عواملی را که منجر به ایجاد تشکیلات تولیدی نظامی در جنوب میشوند، میتوان به دو گروه زیر تقسیم کرد:الف-دلایل امنیت ملی:همان طور که در نمودار یک مشخص شده است، به دست آوردن و حفظ استقلال سیاسی و مصون ماندن از خطر تحریم تسلیحات توسط فراهم کنندگاه خارجی تجهیزات نظامی، و کاهش وابستگی به منابع خارجی غیر قابل کنترل و غیر قابل اعتماد، مهمترین دلیل سرمایهگذاریهای نظامی پر هزینه در جهان سوم است، اما دلایل دیگری هم وجود دارند که عبارتند از:1-رفع نیازهای نیروهای نظامی ملی به تسلیحات و خدمات گوناگون از طریق منابع داخلی، به منظور انتقال از جایگاه قدرت کوچک به قدرت بزرگتری در سطوح منطقهای یا جهانی.
پرسش مهم این است که آیا کشورهای در حال توسعهای که اقدام به ایجاد صنایع نظامی داخلی برای برطرف کردن مشکلات ناشی از وابستگی به صادرات اسلحه از خارج کردهاند، به موفقیت نایل گردیدهاند یا نه؟برای بررسی این موضوع به مقایسه سیر تحول صنایع تولیدات نظامی در چند کشور تولید کننده عمده در جهان سوم میپردازیم.
برای توضیحات کامل درمورد اینکه چه کشورهایی در جهان سوم دریافت کننده تسلیحات تولید شده در این کشور بودهاند، ر ک به: Benjamin Beit-Hallahmi,The Israeli Connection:Who Israel Arms and Why)New York:Pantheon Books,1987(,p.
نتیجهگیریبا بررسی موردی برنامههای خریداری تسلیحات و پروژههای تولید تجهیزات نظامی کشورهای در حال توسعه، به سه نتیجه کلی دست یافتیم:اولا، هر چه تسلیحات پیشرفتهتر باشد، وابستگی وارد کننده اسلحه بیشتر خواهد (25)-برای آمار دقیق مربوط به کمکهای اقتصادی و نظامی امریکا به اسراییل طی سالهای 1993-1951، مراجعه کنید به: Lucille Barnes,"The Cost of Israel to U."