چکیده:
از اواسط دهه 1340 رشد سریع جمعیت به عنوان مشکلی ملی در ایران ظاهر شده
است.دیدگاه کلاسیکها، که قائل به رابطهای خطی بین رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی
است، راه حلی برای این مشکل ارایه نمیکند، زیرا عوامل اقتصادی اجتماعی نمیتوانند
در کوتاه مدت انگیزههایی برای خانواده کوچکتر فراهم آورند.لذا، تعدیل رفتار
باروری باید به روش دیگری غیر از توسعه فراهم آید.دولت میتواند از طریق فرایند تواناسازی با تعدیل علل و انگیزههای اقتصادی،
اجتماعی و فرهنگی تقاضا برای خانواده بزرگتر رشد جمعیت را کنترل کند.تواناسازی
فردی فرایندی است که عوامل انسانی مورد نیاز توسعه را، که بیشتر کشورهای در حال
توسعه فاقد آن هستند، بوجود آورد.فرایند تواناسازی، اشخاصی از نظر اجتماعی فعال، از بعد اقتصادی مولد و از جهت
سیاسی مشارکت کننده به بار میآورد و با ایجاد جایگزینهای مناسب به جای خانواده
بزرگتر به کنترل خود به خودی جمعیت میانجامد.آن سیاستگذاریهای دولت که به توانایی فردی کمک کنند تقاضا برای خانواده بزرگتر
را به سبب ارایه جانشینهایی به جای خرسندی ناشی از داشتن فرزند بیشتر کاهش
میدهد.رشد موقعیت زنان و ارتقاء آموزش عمومی اغلب موجب افزایش توانایی فردی شده و
لذا، مانع از رشد جمعیت میشوند.
خلاصه ماشینی:
"شایان ذکر است که واژه توانایی به واژه بسیج اجتماعی، که دویچ بکار برده، نزدیک است، لیکن همان طور که پیشتر ذکر شد، دویچ به ماهیت تغییرات توجه ندارد و تجارب کشورهای در حال توسعه نیز نشان میدهد که در معرض ملزومات زندگی مدرن، چون وسایل ارتباط جمعی، اقتصاد پولی )money economy(و شهرنشینی که وی آنها را به عنوان مظاهر بسیج اجتماعی ذکر میکند، قرار گرفتن لزوما نمیتواند سیاست مشارکت عامه)mass particpatory politics(را، که پیش شرط لازم حصول توانمندی خوانده میشود، فراهم آورد.
چون موقعیت اجتماعی، قابلیت اقتصادی یا بطور کلی کیفیت زندگی توده مردم تصور ایشان از شایستگی خویش در شکل دادن به سرنوشتشان را شکل میدهد و نیز چون دولت و تشکیلات و ارگانهایش نقش تعیین کنندهای در بهبود کیفیت زندگی اجتماعی-اقتصادی افراد از طریق برنامههای توسعه ملی بازی میکنند، بنابراین، میتوان گفت با توجه به آنکه فرایند توانایی خاصیت پیشگیری از بارداری دارد و خانواده کوچکتر را به نحوی داوطلبانه حاصل میآورد، انتظار میرود آنگونه تغییرات اقتصادی-اجتماعی که به توانایی فردی کمک میکنند به کنترل خود به خودی جمعیت نیز یاری رسانند.
o. simmons، perspectives on development ond population growth in third world )new york : plenum press، 8891(."