چکیده:
<P>این مطالعه در دو قسمت انجام شده است:در قسمت اول نفوذ بریتانیا، فرانسه و امپراتوری عثمانی در تحولات مصر در قرن نوزدهم مورد مطالعه قرار گرفته و قسمت دوم به نقش سید جمال الدین اسدآبادی در تجدید حیات اسلامی و ملی مصر پرداخته است.پس از شکست بناپارت اول در اول قرن نوزدهم، محمد علی به اصلاحات و صنعتی کردن مصر مبادرت ورزید و در جهت استقلال مصر از عثمانی قدم برداشت.بریتانیا با کمک قدرتهای اروپایی این هر دو اقدام را متوقف ساخت.متعاقب آن انگلستان در شورای سلطنتی عباس پاشا نفوذ کرد.در این دوره اغلب مؤسسات آموزشی و فنی و صنایع مصر تعطیل شد، ناوگان دریایی نابود شد، نیروهای ارتش به شدت تقلیل یافت و طبقه طرفدار بریتانیا و عثمانی به قدرت رسید.قدم بعدی برای وابستگی مصر با اتخاذ سیاست درهای باز و اعطای امتیاز حفر کانال سوئز به فرانسه در دوران سعید پاشا برداشته شد.بانکهای فرانسه و به خصوص انگلستان از جاهطلبی و ولخرجیهای اسماعیل پاشا در نوسازی کشور استفاده کردند و وامهایی با بهره سنگین به او دادند.بریتانیا در شدیدترین مرحله گرفتاری مالی مصر، سهام آن کشور را در کانال سوئز با قیمت ناچیزی خریداری کرد.مدت کوتاهی بعد با اعلام ورشکستگی مصر از سوی دولت بریتانیا، کابینهای اروپایی کنترل مالی مصر را به دست گرفت.مقاومت اندک اسماعیل موجب تبعید او و به قدرت رسیدن فرزندش شد.در این هنگام جنبش ملی-اسلامی مصر که از دو دهه قبل به وسیله سید جمال الدین اسد آبادی پا گرفته بود به شدت علیه بیگانگان در مصر فعال بود.</P>
خلاصه ماشینی:
"(22) دولت بریتانیا به عنوان قدرتمندترین دولت استعماری جهان مشوق و حامی اجرای سیاست درهای باز در مصر بود و از آن حداکثر سود را نیز میبرد، اما امضای قرارداد تشکیل شرکت کانال سوئز برای حفر کانال با فردینالد دولسپس، لندن را به لحاظ موقعیت استراتژیک مصر نگران کرد.
ساختن کانال امری ناگزیر بود و پیش از آن نیز یک گروه فرانسوی برای اخذ چنین امتیازی به محمد علی فشار میآورد، محمد علی با این درخواست مخالفت میکرد و معتقد بود که حفر کانال سوئز، مصر را در رابطه خود با قدرتهای بزرگ به همان مصیبتی دچار میکند که بسفر و داردانل ترکیه را دچار کرده است.
(28) بریتانیا برای جبران این امتیاز، راهآهن قاهره به اسکندریه را، که محمد علی همیشه با آن مخالفت میکرد، به دست آورد؛امتیاز بنیانگذاری یک بانک انگلیسی را به نام بانک مصر(1856)تحصیل کرد؛ امتیاز کمپانی تلگراف شرقی را دریافت کرد و بالاخره، اجازه یافت تا نیروهای خود را برای سرکوب شورش هند از مصر عبور دهد.
(49) پرداخت این خسارت از سوی دولت مصر در سال 1869 نه تنها موجب خرسندی فرانسویان شد-زیرا آنها وجهی نزدیک به آنچه را که برای شرکت کانال سوئز سرمایه گذاری کرده بودند دریافت کردند-بلکه رضایت انگلیسیها را نیز در پی داشت؛ زیرا مبالغ فوق به صورت وام با بهرههای سنگین از بانکهای لندن اخذ شد.
در همان سال، سیل بخش قابل توجهی از محصولات کشاورزی را با خود برد؛محصول پنبه دچار آفت و بازار آن با رکود مواجه شد؛در مصر علیا قحطی همه جا را گرفت و هزاران نفر در تابستان سال بعد از گرسنگی و بیماری مردند (88) ، اما مأموران مالیات در روستاها بدون توجه به این واقعیات برای اخذ مالیات به شکنجه دهقانان میپرداختند."