چکیده:
مجله عربی زبان«مجمع اللغة العربیة»دمشق از نشریات معتبر علمی و بین المللی،در فعالیت هشتاد ساله خود،یک شماره ویژه علامه سیوطی منتشر ساخت.از میان مقالات این ویژهنامه،مقالهای تحت عنوان«السیوطی و علوم القرآن»مندرج است.این مقاله شامل دو بخش میشود.در بخش اول به شرح حال مختصری از زندگانی و فعالیت علمی سیوطی پرداخته شده و بخش دوم که ترجمه آن را در پیش رو دارید به بررسی آثار قرآنی او میپردازد.در ابتدا لیستی از آثار وی بر اساس دست نوشت بهجة العابدین و کتاب التحدث بنعمة الله یا همان زندگی نامه خود نوشت سیوطی ارائه شده است و به دنبال آن کتاب الاتقان فی علوم القرآن به عنوان مهمترین اثر قرآنی سیوطی مورد بررسی محتوایی و کتاب شناختی قرار گرفته و مقایسهای بین این کتاب و کتاب البرهان زرکشی(در گذشت 794 ق)به عنوان اثری متقدم و مشابه صورت گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"خلاصه مفاد مقدمه الاتقان که سیوطی در آن گزارش نگارش آن را بیان داشته بدین قرار است: 1-انگیزه تألیف کتاب الاتقان:قلت کتب علوم قرآنی و عدم شمول آن کتابها بوده است و نیز اینکه سیوطی از آنچه استادش کافیجی و قاضی القضاة جلال الدین بلقینی نوشته بودند،سیراب نشده بود؛ 2-سیوطی قبل از تألیف الاتقان،کتاب التحبیر فی علوم التفسیر را که شامل آموختههای وی از کتب قبلی میشده،به نگارش درآورده و در آن کتاب از قریحه و استعداد خود به آن مطالبی افزون کرده بود؛ 3-همین که قصد تألیف الاتقان را میکند به وجود کتاب البرهان زرکشی آگاهی یافته و چون به آن دسترسی پیدا میکند خشنود میشود و[آن را به عنوان منبع اصلی برمیگزیند و] به آن مطالبی اضافه میکند و یا برخی را در برخی ادغام و فصلی را بر فصول دیگر میافزاید؛ 4-کتاب الاتقان را مقدمه تفسیر بزرگش(مجمع البحرین...
»21 امام سیوطی در پایان مقدمه الاتقان از کتابهای که به آن رجوع کرده یاد میکند و بسیار به خود و کتابهایش مباهات میورزد و از آنها به بزرگی و فخامت یاد میکند و آثار دیگران را همواره ناقص و گمراه کننده توصیف میکند و میگوید:«و از جمله تألیفاتی که بدین روش است ولی در حقیقت با این کتاب تفاوت دارد و بلکه مطالب کمتری در آنها هست شامل این کتابهاست:(فنون الافنان فی علوم القرآن)از ابن جوزی؛(جمال القراء)تألیف شیخ علم الدین سخاوی؛(المرشد الوجیز فی علوم تتعلق بالقرآن العزیز)از أبوشامه؛ (البرهان فی مشکلات القرآن)تألیف ابوالمعالی عزیزی بن عبد الملک معروف به شیذله."