چکیده:
علمای اصول اهداف یا مقاصد تشریع را به مقاصد کلی و مقاصد جزئی تقسیم کرده¬اند. مقاصد کلی را هم در سه نوع ضروریات, حاجیات و تحسینیات آورده و ضروریات را منحصر در مقاصد خمسه دانسته¬اند, که عبارتند از حفظ دین, نفس, عقل, نسل و مال. نویسنده مقاله حاضر با ارائه مختصری از سیر تکامل تاریخی این نظریه، اشکالات و کاستی¬های نظریه مذکور را بررسی، و ضرورت الحاق مقاصد دیگری به مقاصد خمسه را تبیین کرده است. مهمترین اصلی که باید به این مقاصد افزوده شود "اصل عدالت" است که چون روحی در تمام کالبد شریعت جاری است. همچنین با توجه به این که بسیاری از احکام اسلام برای حفظ امنیت جامعه تشریع شده¬اند, اضافه کردن مقصد "حفظ جامعه" لازم است. بنابراین, باید حفظ جامعه و اقامه عدل را به مقاصد ضروری افزود. مقاصدی چون "حفظ آزادی" و "اخلاق¬مداری" نیز مقالاتی دیگر را می¬طلبد.
خلاصه ماشینی:
"جای قرآن یا سنت به صراحت نیامده که مقصود شارع از تشریع احکام این پنج مورد
کاملا گرایش به مقاصد تشریع را دنبال کرده و نوشته است که اصول اساسی تشریع
شریعت برای حفظ این پنج مقصود است(نکـ:120).
به اعتقاد او مقاصد تشریع در جلب مصالح و درء مفاسد خلاصه می شود و فهم کلی از شریعت آنها را اقتضا میکند
مقاصد شارع باشند بیشتر طریقهء استنباط حکم برمبنای اصول لفظی را توضیح میدهند(نکـ:166).
مقاصد تشریع به عنوان بحث کلیدی و مبنایی در علم اصول است،به این معنی که
دانسته است(نکـ:190)،اما امام خمینی طریق کشف مقاصد کلی را عقل میدانستهاند
همان روح دین و مقاصد تشریع و اهدافی است که اسلام سعی در تحقق آنها دارد
آنها درنظر گرفته است(نکـ:ابن عاشور،279)مانند حفظ نظم اجتماعی و جلب
ترتیب غزالی را آورده و نوشته است:حصر ضروریات در مقاصد خمسه که به
شرع برای حفظ مقاصد مورد نظر شارع درمیان بندگان است(نکـ:2/6-8)؛
مصالح ضروری مبنا و اصل برای آندو نوع دیگر از مقاصد است.
در این زمینه قرضاوی معتقد است یک نوع از مقاصد وجود دارد که فقها توجه
اشکال سوم:عدم اهتمام به اصل عدالت و مساوات است که باتوجه به اهتمام فراوان شریعت به آن لازم بود به عنوان یکی از مقاصد ضروری مطرح شود.
اصلی توسط بسیاری از بزرگان،ضروری است که این اصل به مقاصد ضروری اضافه.
ابن عاشور براین باور است که یکی از مقاصد اصلی شریعت تعیین انواع
1. نظریهء مقاصد خمسه مورد اتفاق تمام مذاهب اسلامی است و سنی و شیعه به آن
این نظریه که انواع ضروریات در مقاصد کلی تشریع را بیان میکند،لازم است"