چکیده:
با آن که وظایف و فعالیت های فرهنگستان زبان وادب فارسی به یافتن معادل برای لغات و اصطلاحات خارجی محدود و منحصر نمی شود عموم مردم و بسیاری از اهل علم تنها تصویر و تصوری که از فرهنگستان در ذهن خویش دارند معادل یابی برای الفاظ بیگانه یا، به اصطلاح رایج در فرهنگستان، واژه گزینی است. این سرمقاله را به ترسیم دورنمایی از کم و کیف واژه گزینی در فرهنگستان اختصاص داده ایم تا دانسته شود که فرهنگستان در راه واژه گزینی تا کجا پیش آمده و قصد دارد تا کجا پیش رود.
مقدمتا خوب است اشاره کنیم که در باب برگرداندن لغات و اصطلاحات علمی و فنی خارجی به فارسی اتفاق نظر وجود ندارد. گروهی اصولا چنین کاری را غیرلازم و کم فایده حتی ناممکن می دانند و گروهی دیگر، بر خلاف آنان، معتقدند باید واژه گزینی را به جد گرفت و، با یافتن و ساختن معادل های مناسب و دلپسند فارسی برای الفاظ بیگانه در حوزه علم و فن، زبان فارسی علمی را تجهیز و تقویت کرد. اعضای پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی جمهوری اسلامی ایران، که خط مشی فرهنگستان را تعیین می کنند، به همین گروه دوم تعلق دارند و معتقدند که، هر چند انبوه متراکم لغات بیگانه که در دهه های گذشته پدید آمده و بی معادل مانده و نیز سیلاب بی امان لغاتی که هم اکنون دم به دم از راه می رسد کار را بسیار دشوار ساخته، نباید از پای نشست و دست از واژه گزینی شست بلکه می باید دامن همت به کمر زد و، آهسته و پیوسته به شیوه ای معتدل و با حوصله و تدبیر، زبان فارسی را از خطری که بنیان آن را تهدید می کند نجات داد؛ چنان که آموزگار شیرین زبان ما، سعدی گفته است:.
خلاصه ماشینی:
"اعضای پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی جمهوری اسلامی ایران، که خط مشی فرهنگستان را تعیین میکنند، به همین گروه دوم تعلق دارند و معتقدند که، هرچند انبوه متراکم لغات بیگانه که در دهههای گذشته پدید آمده و بیمعادل مانده و نیز سیلاب بیامان لغاتی که هماکنون دمبهدم از راه میرسد کار را بسیار دشوار ساخته، نباید از پای نشست و دست از واژهگزینی شست بلکه میباید دامن همت به کمر زد و، آهسته و پیوسته به شیوهای معتدل و با حوصله و تدبیر، زبان فارسی را از خطری که بنیان آن را تهدید میکند نجات داد؛ چنانکه آموزگار شیرینزبان ما، سعدی گفته است: به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل اگر مراد نیابم به قدر وسع بکوشم پس از آنکه اساسنامه فرهنگستان در اواخر سال 1369 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید، یکی دو سالی وقت لازم بود تا راه و رسم واژهگزینی شناخته شود و آیینمندیهای لازم به وجود آید.
از نظر اداری و سازمانی نیز، در فرهنگستان، گروهی به نام گروه واژهگزینی با مدیریت یکی از اعضای پیوسته به وجود آمد و مقرر شد کارشناسان آن گروه، پس از بررسیهای لازم، پیشنهادهای خود را به شورایی به نام شورای واژهگزینی، مرکب از جمعی از اعضای پیوسته و بعضی از صاحبنظران، عرضه کنند و آنچه در این شورا به تأیید میرسد، بر حسب عمومی یا تخصصی بودن واژهها و مقوله آنها، به مردم و یا محافل و مجامع حرفهای و تخصصی در رشتههای متعدد علوم و فنون عرضه شود و، پس از آنکه بازتاب واژه فارسی پیشنهادی دانسته شد، در شورای فرهنگستان مطرح گردد و، پس از تصویب در این شورا، به رئیس جمهور که ریاست عالیه فرهنگستانها را بر عهده دارد تقدیم و با تأیید ایشان به عموم دستگاهها و مؤسسات دولتی ابلاغ شود."