چکیده:
کتاب شناسی نسخ خطی یکی از فنون تخصصی مهم و ابزاری بسیار مفید برای تحقیقات علمی است. در جهان غرب، در این زمینه فعالیت زیادی صورت گرفته و آثار ارزشمندی به زبان ها ی متعدد پدید آمده است. در پرتو همین مراجع، امروزه ما می توانیم از موجودیت و چگونگی نسخ خطی فارسی در کتاب خانه های معتبر جهان مطلع شویم.
از میان مجموعه های نفیس نسخ خطی کهن، می توان گنجینه محفوظ در کتاب خانه ملی پاریس را نام برد. در این گنجینه، نسخ خطی فارسی با ارزشی نگه داری می شود که طی سالیان متمادی و از طرق گوناگون به آن راه یافته است. شناسایی و معرفی این نسخ در قرن 18 میلادی مورد توجه قرار گرفت و اولین فهرست نسخ خطی کتاب خانه سلطنتی به سرپرستی آبه فرانسواسون (1682-1741) منتشر شد. در این فهرست، که بر پایه یادداشت های پی یرآرمن (وفات: 1757)، مترجم کتاب خانه سلطنتی، تنظیم یافته، 388 نسخه معرفی شده است، ذیل عناوین کتاب مقدس (ص 1-4)، کلام مسیحی (ص 5-10)، کلام هندی (ص 11)، کلام اسلامی (ص 12-50)، تاریخ (ص 51-120)، فلسفه (ص 121-144)، طب (ص 145-174)، ریاضیات (ص 175-176)، دستور زبان (ص 177-222)، شعر (ص 223-355)، ادبیات داستانی (ص 356-378) و افسانه های اخلاقی (ص 379-388). صفحات 269-304 این فهرست به نسخ خطی فارسی اختصاص دارد.
ظاهرا کتاب خانه سلطنتی تا پیش از سال 1660 کتاب فارسی نداشت. در آستانه قرن هفدهم، برادران وکیتی از جانب ریموندی، که مدیر چاپ خانه مدیسی در شهر رم بود، مامور تهیه نسخ خطی فارسی شدند که بسیاری از آنها در اواخر قرن 17 م به فرانسه منتقل شده بودند و در دوره انقلاب کبیر فرانسه به تملک کتابخانه ملی درآمدند...
خلاصه ماشینی:
"نگاهی به فهرست نسخههای خطی فارسی کتابخانه ملی پاریس، اثر فرانسیس ریشار(*)Francis Richard, Catalogue des manuscrits persans, BibliotheÎque nationale (Ancien fonds), Tome I, Paris 1989.
در این فهرست، که بر پایه _______________________________ * فرانسیس ریشار (Francis Richard( ، متولد 1948، مدیر بخش نسخههای خطی شرقی کتابخانه ملی پاریس، تا کنون آثار متعدد و ارزندهای در زمینه معرفی نسخ خطی فارسی و فرهنگ و تمدن ایرانی منتشر کرده است؛ از جمله، علاوه بر فهرست مورد نظر در این گزارش: Splendeurs persans, manuscrits du ×II au ×VIIe siècle, Bibliothèque nationale, Paris 1997; Les cinq poèmes de Nezâmi, Anthèse, Paris 1995.
مجموعه هیئتهای باستانشناسی شرق، که فعالیت خود را به سرپرستی کلبر(21) و کارکاوی از سال 1666 آغاز کرده بودند و توانستند تا سال 1673 نسخ خطی فارسی متعددی برای کتابخانه سلطنتی خریداری کنند.
مجموعه نسخ خطی فارسی این کتابخانه دارای دو بخش است: 1) مخزن قدیمی فارسی شامل 390 نسخه که تا پیش از سال 1739 به کتابخانه سلطنتی وارد و سپس به کتابخانه ملی پاریس منتقل شد؛ 2) ذیل فارسی شامل نسخههای واردشده به کتابخانه ملی از سال 1740 تا به امروز که بالغ بر 2181 نسخه است (این رقم به جز نسخههای خطی شرقی به زبانهای عربی و ترکی است).
ریشار، پس از مقدمه مفصل درباره چگونگی بهوجود آمدن گنجینه نسخههای خطی فارسی در کتابخانه ملی پاریس، برای هر یک از نسخهها، اطلاعاتی کتابشناختی (عنوان اثر، مؤلف، موضوع، آغاز و خاتمه هر نسخه) بهدست داده، و سپس، به نسخههای دیگر همان اثر که در فهرستهای کتابشناسی آمده اشاره کرده و در این زمینه از فهرستهای استوری(38) و منزوی(39) بسیار بهره برده است.
فهرست ریشار شامل 388 نسخه خطی فارسی است که تا پیش از سال 1739 برای کتابخانه سلطنتی فراهم شده بود."