چکیده:
تاریخ دریافت 21/3/1385-تاریخ تائید 15/5/1387 مطالعات مبتنیبر روشهای فلسفی در کتابداری به لحاظ ماهیت و ابعاد این رشته همواره متاثر از دیدگاههای گروههای متفاوت فلسفی و پیروی از مکاتب متنوع و همچنین انواع روشها در این زمینه بوده است.اما نتیجهء این مطالعات در همهء این سالها چندان درخشان نیست.در آسیبشناسی عدم شکلگیری مبانی فلسفی کتابداری به این نتیجه،میرسیم که ماهیت و ابعاد گوناگون این رشته موجب نوعی ابهام و پیچیدگی در تعریف دقیق فلسفهء کتابداری شده است.در هر حال اهمیت تبیین هویت،تنظیم اهداف و در نتیجه زمینهسازی موثر جهت رشد و شکوفایی علمی و حرفهای کتابداری،ضرورت ایجاد مبانی فلسفه رشته کتابداری را یادآور میشود.بر همین اساس،رویکردهای فکری مختلف در قالب مدلهایی متنوع جهت پاسخ به این ضرورت به وجود آمدهاند.از این میان دو،رویکرد شناختی و متافیزیکی به دلیل ماهیت فرانظریهای خود،به عنوان مهم ترین و بنیادیترین رویکردهای فلسفی در کتابداری شناخته شدهاند.برپایه این مدلها کتابداری فراعلمی است که حاصل ادغام جنبههای متنوع علوم طبیعی،اجتماعی و انتزاعی است.ازاینرو میتوان آن را در سطوح متعدد مورد مطالعه قرار داد و به تعریف ارزشهای وجودی آن برمبنای جایگاه واقعی و عملکردیای که در دانش بشری دارد، پرداخت.بنابراین با گشودن راههای مختلف پژوهشی زمینهء ایجاد بنیان نظری مناسبی برای کتابداری فراهم میگردد.
خلاصه ماشینی:
"بر همین اساس،در نوشتهء حاضر ضمن بررسی اجمالی مبادی و سیر تحول و شکلگیری مبانی فکری تحلیل فلسفی کتابداری از آغاز تاکنون،نحوهء تاثیر انواع نگرشها و مکتبهای فلسفی و اجتماعی بر ایجاد فلسفهء کتابداری نیز مورد بررسی قرار میگیرد و بر همین اساس،نقش رویکردهای شناختی و متافیزیکی در فلسفهء کتابداری،از منظر صاحبنظران این رشته تعیین میشود.
"(باد،1381) در تاییدی دیگر بر لزوم تکیه بر نگرش معرفت شناختی برای شناخت و توصیف هرچه کاملتر رشتهء کتابداری و اطلاعرسانی که شاید بهتر باشد در نگاهی عمومیتر و کاربردیتر از آن به عنوان دانش کتابداری و اطلاع رسالتی یاد کرد،مطالعات معرفت شناختی را مهمترین زمینهء مربوط به شناخت اطلاع رسانی و کتابداری دانست(یورلند،2002)در نگرشی تاریخی بر جایگاه معرفت شناختی معتقد است که دیدگاههای شناختی در کتابداری از جنبش بین رشتهای به نام علوم شناختی که بهطور عمده به روانشناسی برمیگردد،سرچشمه گرفته است(رایت،10982؛یورلند،2002)؛او برمبنای نظر"اینگورسن"2به این نتیجه میرسد که تجارب روانشناختی در پردازش اطلاعات انسانی بنیاننظری (1).
بحث و نتیجهگیری آنچه از مجموع مطالعات شناختشناسی حوزهء کتابداری و اطلاعرسانی،از جمله بخش مندرج در صفحات پیشین همین نوشتار نتیجه میشود و تقریبا نظر بیشتر صاحبنظران این حوزه است،این نکته است که کتابداری نیز همانند سایر پدیدهها و در حوزه خاص مطالعاتی این نوشتار،مانند سایر رشتهها به منظور تحلیل و ارزیابی تعاریف و دیدگاهها،نظریهپردازی و همچنین رشد دانش حرفهای خود،نیاز به مبانی نظری دارد که مبنای تعریف و شناخت ارزشهای بنیادین،قابلیتها و جایگاه آن قرار گیرد.
این فلسفه سپس با تاثیر از تحولات اندیشهء بشری در سه قرن اخیر و همچنین تحولات اجتماعی به شکل تفکر غالب شناختشناسی اجتماعی درآمد تا جایی که ابعاد گوناگون طرح شده در این تفکر با توجه به ماهیت پدیدهء کتابداری ضرورت طرح دیدگاه فرانظریهای را در فلسفهء کتابداری ایجاب کرد که خود با رویکردهای متفاوت مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت."