نگاهی به مأخذ فهرست نویسی پیش از انتشار (فیپا) معرفی و نقد

"(3) جوهری، اسماعیل بن حماد، ـ 393 ق این تاریخ را نویسنده حاشیه معجم الادباء از کتاب سلم الوصول، و آن هم از برخی کتاب‌های دیگر نقل می‌کند، و در حاشیه بلغه می‌نویسد: این تاریخ از ابن فضل در مسالک الابصار حکایت شده است، اما یاقوت می‌گوید که من نسخه‌ای از صحاح را به خط «جوهری» در دمشق دیدم که در سال 396 نوشته بود. (34) مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی، 1037 ـ 1111 ق در کتاب وقائع السنین و الاعوام (35) ، ص 551، تاریخ وفات او 1111 ضبط شده است، و این شاید قدیمی‌ترین منبع این ادعا باشد ؛ ولی در همین صفحه، دو سطر بعد، سن مجلسی را به هنگام وفات، 73 سال ذکر کرده و با توجه به این که تولد او 1037 است، وفات او می‌بایست 1110 باشد. (39) این تاریخ تولد به دو دلیل درست نبوده و تاریخ درست، حدود سال 1146 می‌باشد: الف) ملا احمد نراقی در شرح حال مختصری از پدرش که در پایان نسخه خطی لؤلؤة البحرین به خط خویش نوشته، عمر پدر را در هنگام وفات، حدود شصت سال درج کرده است. (40) با توجه به این که پدرش مسلما در سال 1209 درگذشته، اگر سال 1128 را به عنوان تاریخ تولد علامه نراقی بپذیریم، به این معنا است که وی 81 سال عمر کرده است، و روشن است که سخن فرزند بر حدس دیگران ـ آن هم بیش از یک و نیم قرن بعد ـ تقدم دارد."