چکیده:
این پژوهش به منظور ارزشیابی برنامه درس روشها و فنون تدریس دروههای تربیت دبیر
دانشگاههای ایران اجرا شده و در پی آن بوده است تا نشان دهد که درس روشها و فنون
تدریس تا چه میزان موفق بوده و نتایج و پیامدهای ارزشمندی را به ارمغان آورده است.
برای تعیین ملاکهای ارزشگذاری، متون علمی حوزه تدریس بررسی و نظر استادان علوم
تربیتی ایران(23 نفر)جمعآوری شده، و از تحلیل آنها سیمای تدریس مطلوب، فراهم
گردید. سپس برای شناسایی موضوع، برنامه مصوب درس و برنامه اجرا شده-که با محتوای
کتابهای مورد استفاده درس برابر نهاده شد-تحلیل گردید و نحوه تدریس دبیران دانش
آموخته دورههای تربیت دبیر(39 دبیر با حداکثر 5 سال سابقه کار)از طریق پرسشنام(
مشاهده و مصاحبه، شناسایی شد.بر پایه این اطلاعات سیمای تدریس موردنظر برنامه سیمای
تدریس مطلوب، مصوب، اجراشده و برنامه علمی مشخص شد که در متون علمی حوزه تدریس دو
دیدگاه متعارض وجود دارد که میتوان آنها را با عناوین«معلم به عنوان
مدیر(رهبر)»و«معلم به عنوان مشاور»معرفی کرد.آنچه را استادان علوم تربیتی ایران
مطلوب شمردهاند.تدریسی است که در آن«معلم به عنوان مشاور»مطرح است، در برنامه
مصوب هر دو نوع تدریس موردنظر بوده است، در کتابهای استفاده شده در درس روشها و
فنون تدریس بر تدریسی که«معلم به عنوان مدیر(رهبر)»نام گرفت تأکید شده است؛و
دبیران نیز در کلاس درس عملا به گونهای تدریس میکنن که شیوه«معلم به
عنوان مدیر (رهبر)»نام گرفته است.براساس یافتههای این پژوهش، میتوان گفت که صلاحیتها و تواناییهای مطلوب در
دبیران پدید نیامده یا حداقل ظاهر نشده است، هر چند که دبیران به آموختههای خود-
احتمالا بخوبی عمل میکنند.به عبارت دیگر میان برنامه مطلوب و مصوب فاصله کم است.
و بین برنامه اجرا شده و عمل شده نیز نزدیکی وجود دارد؛اما میان برنامه مطلوب و
اجرا شده فراق افتاده است.بنابراین پیشنهاد میشود در اجرای برنامه درس روشها و
فنون تدریس برای اجرای آنچه در نظر گرفته شده، تجدید نظر شود.
خلاصه ماشینی:
"-اهتمام به پژوهش در کلاس درس برای حل مشکلات جمعی و فردی -شوخطبعی -انعطافپذیری در برابر شرایط حادث و نیازهای شاگردان -توجه به نیازها و علایق شاگردان و تغییر برنامه تنظیمشده -رفتار شاگردمحورانه(جلب مشارکت شاگردان در تصمیمگیریها) -تحریک شاگردان به همکوشی و تشریک مساعی در یادگیری -درخواست بیان مطالب به وسیله شاگردان به زبان خود آنان -پذیرش و ترغیب طرح پرسش و فراخواندن شاگردان به پاسخگویی به آن ارزشیابی برنامه درس و روشها و فنون تدریس دورههای تربیت دبیر -ارائه مثالها و شواهد درباره موضوع درس به وسیله معلم -متکیساختن یادگیری به مطالب مندرج در کتاب درسی -استفاده از مطالب(محتوای)مشخصشده در کتاب درسی -تأکید بر کسب یک پاسخ صحیح از سوی شاگردان -اهتمام معلم به بیان ساخت و سازمان مطالب موردنظر -سعی در کنترل و مقابله با شاگردان پرسشگر و کنجکاو -تلاش برای ارائه پاسخ قانعکننده به همه پرسشهای شاگردان -التزام به آنچه به اثبات رسیده(التزام به شیوههای آزمودهشده) ارزشیابی ارتباط -پرسش از آنچه شاگردان میدانند یا بنا بوده بدانندب -پذیرش پاسخهای معمول(همگرا) -داشتن استانداردهای مشخص و دقیق برای پاسخهای شاگردان -پرسش از آنچه به شاگردان آموزش داده شده یا در منابع آمده -جمعآوری اطلاعات برای قضاوت درباره عملکرد -تأکید بر نتایج به دست آمده از فعالیتهای شاگرد -تأکید بر به خاطر آوردن مطالب در جریان ارزشیابی و آموزش -اهمیتدادن به استنادهایی که شاگردان در بیان یک ادعا فراهم میکنند -تعیین تکالیف و وظایفی که شاگردان را به پیروی از دستورات وامیدارد -تنها انتظار پاسخ صحیحداشتن و پاسخهای غلط را متوقفکردن -اهتمام به استفاده از تجارب شاگردان درباره موضوع درس -معرفی و تشویق به استفاده از منابع متعدد مکتوب و غیرمکتوب -جستجوی اطلاعات تکمیلی از منابع گوناگون -تشویق شاگردان به کنکاش و جستجو -اهتمام معلم به آن شاگردان ساخت و سازمان مطالب را دریابند و بیان کنند -تشویق شاگردان پرسشگر به ادامه پرسش و کنجکاوی -تلاش برای اظهار آگاهانه عدماطلاع از پاسخ برخی پرسشها -سعی در خلق تازهها(التزام به آزمودن شیوهها و رویکردهای تازه در حین عمل) -اختصاص بخشی از پرسشها به آنچه شاگردان نمیدانند و باید بدانند -پذیرش پاسخهای غیرمعمول(ناهمگرا) -تأکید بر فرایندهای بدیع و نوظهور در پاسخهای شاگردان -پرسش از آنچه شاگرد را وامیدارد از آموختههای خود به نحو تازهای استفاده کند -جمعآوری اطلاغات برای هدایت شاگرد به یادگیری بهتر -تأکید بر انجام فعالیتهای شاگرد -تأکید بر بازسازی و تغییر ساخت مطالب در جریان ارزشیابی و آموزش -اهمیت به استدلالهای شاگردان، به هنگام بیان یک ادعا -تعیین تکالیفی که به شاگردان فرصت بررسی و تجدیدنظر میدهد -توجه به نحوه تفکر و استدلال و محتوای پاسخ (حتی در صورت غلطبودن) در نظرخواهی از استادان علوم تربیتی ایران مشخص شد که بیش از دوسوم آنها، تدریس مطلوب را متشکل از رفتارهایی میدانند که در قالب کلی«معلم به عنوان مشاور»جای میگیرند(جدول شماره 2)."