چکیده:
به دنبال انتشار کتاب«آرتور پرایور»تحت عنوان«زمان و جهت»علاقه فراوانی در بین
منطقدان و فلاسفه پیرامون نظریه منطقی گزارههای زمانی به طور عموم و بویژه رابطه
بین گزارههای زمانی و مفاهیم موجهه پدیدار شد.هدف بحث حاضر نشان دادن سهم«ابن سینا»و پیروان او در این بخش از منطق، از دیدگاه
منطق نمادی جدید است.در این مقاله فرمولبندی اول و دوم«نیکلاس رشر»(1r,2r)در باب نظریه موجهات
زمانی ابن سینا معرفی شده و کارآیی و قدرت فرمولبندی 2r رشر در تبیین و بسط نظریه
مزبور نشان داده میشود.
خلاصه ماشینی:
"2-1-2-فرمولبندی 2r مربوط به مقالهttmوtmsاگر جهات منطقی«ضرورت»، «دوام»، «اطلاق»و«امکان»را به ترتیب با سمبلهایو همچنین زمانی«مادام الذات»، «مادام الوصف»، «در وقت معین»و«در وقت غیر معین»را به ترتیب با حروف e، c، t، s نمایش دهیم از ترکیب جهات منطقی و قیود زمانی مزبور مجموعا 16 حالت به دست میآید که در متن«شروانی»و دو مقاله ttm و tms که در مقام مطالعه متن مزبور هستند به چهارده حالت آن اشاره شده است از سمبلهای خاص 2r عملگر (50) rt (51) میباشد به صورت ذیل قابل تعبیر است.
realization-at time-t(به تصویر صفحه مراجعه شود)نکته بسیار مهم در فرمولبندی نظریه موجهات زمانی آن است که جهت زمانی، کیفیت نسبت محمول به موضوع است نه اینکه جهت زمانی، کیفیت کل قضیه حملی باشد (53) در جدول شماره 3 با فرمولبندی 2r آشنا میشویم.
و اگر p گزاره اصل و x معرف جهت زمانی در قضیه اصل باشد داریم:با توجه به اینکه متن«شروانی»به 14 نوع قضیه بسیط اشاره کرده و هر کدام از این قضایا نیز به نوبه خود میتواند با دو جهت زمانی«لا ضرورت ذاتی»و«لا دوام ذاتی»ترکیب شوند(عطف شوند)و قضیه موجهه مرکب را تشکیل دهند، مجموع صور ممکن قضایای موجهه مرکب 28 نوع میشود(28 2ضربدر14)، (56).
non-perpetual absolute continuing.
non-perpetual spread absolute.
non-perpetual spread absolute.
(به تصویر صفحه مراجعه شود)طرف اول را(1)و طرف دوم را(2)مینامیم، باید ثابت کرد(21)و همچنین(12)با روش مشابه میتوان ثابت کرد که(1)(2)، پر واضح است با توجه به فرمولبندی رشر، قضیه موجهه مرکب جزئیه، قابل تحویل به دو قضیه نیست این مطلب بسیار مهم، مورد توجه پارهای از منطقدانان مکتب ابن سینا(منطق سینوی)از جمله«قطب الدین رازی»نیز قرار گرفته است (81) .
rescher vandernat a;the arabic theory of temporal modal syllogistic;in: essays in islamic philosophy and science;albany,1973."