چکیده:
نظام ارزش کشور بعد از انقلاب دستخوش تغییر و تحولات بسیار بوده است.تغییر از
نظام تک نرخی به چند نرخی و بالعکس و همچنین تغییرات مکرر در قوانین و مقررات ارزی
اصولا بر تمام بخشها، از جمله کشاورزی، تأثیر گذاشته است.این تحقیق با هدف بررسی و
اندازگیری تأثیر تغییرات مذکور -در قالب تغییرات نرخ ارز-بر دو محصول عمده و
استراتژیک گندم و برنج، با استفاده از روش اقتصاد سنجی انجام گرفت.نتایج تخمین
گویای آن است که نرخ آزاد ارز بر سطح زیر کشت و واردات محصولات یاد شده تأثیر
معنادار داشته؛اما نرخ رسمی ارز تأثیر معناداری بر تقویت انگیزه کشاورزان برای
مصرف بیشتر نهادههای قابل تجارت نداشته است.این امر بدین معناست که ارزش رسمی ریال
در مقابل پولهای خارجی در دوره مورد مطالعه، فاقد تأثیر معنادار بر عملکرد در واحد
سطح محصولات مذکور بوده است.از مقایسه تأثیر نرخ رسمی و نرخ آزاد ارز نتیجهگیری میشود که اگر چه تخصیص ارز
با نرخ رسمی به بخش کشاورزی-به ویژه برای محصولات استراتژیک-با هدف ایجاد نوعی مزیت
نسبی برای بخش یاد شده صورت گرفته، اما فاقد قابلیت و ویژگیهای لازم برای ایجاد
تحولات مطلوب درون بخشی در بخش کشاورزی بوده است.منطقی کردن نرخ ارز، فراهم کردن زمینههای لازم برای ایجاد ارتباط منطقی بین
بخشهای تولید، توزیع و مصرف محصولات کشاورزی، و ضرورت وجود هماهنگی بین حوزههای
مختلف تصمیمگیری و سیاستگذاری در زمینه تولید و تجارت محصولات کشاورزی، اهم
پیشنهادهای این تحقیق است.
خلاصه ماشینی:
"در یک جمعبندی از نتایج حاصل از مطالعه اثر نوسان نرخ آزاد ارز بر سطح زیر کشت گندم و برنج به دو نکته اساسی میتوان اشاره کرد:الف)نهادههای قابل تجارت، مثل کودشیمیایی، سموم و ماشین آلات کشاورزی بر اساس نرخ رسمی ارز قیمتگذاری شده است و بنابراین هزینههای استفاده از آنها تأثیرپذیری کمی از نرخ آزاد ارز دارند؛اما نوسانات نرخ آزاد ارز بر انگیزههای کشاورزان نسبت به تعیین سطح زیر کشت محصولات بیاثر نیست.
تغییر نرخ آزاد ارز در سالهای عادی دوره مورد مطالعه بر سطح زیر کشت برنج تأثیری نداشته، زیرا اثر تغییر نرخ ارز بر هزینه تولید برنج و محصولات رقیب آن در سالهای مذکور تفاوت محسوس و معناداری نداشته است؛لکن اعمال سیاستهای کنترل و تثبیت قیمت محصولات اساسی کشاورزی-از جمله برنج-در دوران جنگ تحمیلی با هدف مبارزه با آثار اقتصادی-روانی جنگ در جامعه، شرایط اقتصادی در بخش تولید برنج را به گونهای دگرگون کرده که کاهش ارزش پول داخلی در مقابل ارزهای خارجی از سودآوری نسبی تولید برنج نسبت به سایر محصولات کاسته و در نتیجه سبب کاهش سطح زیر کشت برنج شده است.
از تخمین مدلهای عملکرد گندم و برنج این نتیجه حاصل میشود که نرخ رسمی ارز در دوره مورد مطالعه نتوانسته بر تقاضای نهادههای مؤثر بر عملکرد محصولات-مانند ماشین آلات کشاورزی و کود شیمیایی-تأثیر بگذارد که دلایل آن احتمالا موارد زیر است:1."