چکیده:
نقد ادبی که شاخهای از ادبیات به شمار میآید، دانشی است که به شرح، ارزیابی و
داوری آثار ادبی میپردازد.ادب عربی از دیر باز با نوعی«نقد ادبی»آمیخته بوده
است.در این میان«تاریخ ادب قدیم عرب»به دلیل داشتن پیشینهای گرانقدر، سرشار از
معلومات و دانستنیهای ادبی و انتقادی است.ابن سلام از راوین و منتقدان قدیم عرب است که با نوشتن کتاب طبقات الشعراء،
ادبیات نویسی و نقد ادبی را در ادب عربی پایهریزی کرد.او در کتاب خود، استفاده از روش طبقهبندی، بیان اصل و نسب شاعران، بین ویژگیهای
اخلاقی و شخصیتی آنان و نقد و بررسی اشعار را مورد توجه قرار داده است.این روشها گرچه ریشه در نقد ادبی دوره جاهلی و اموی دارد، ولی مورد استقبال
منتقدان دورههای پس از ابن سلام نیز قرار گرفت و باید اعتراف کرد که برخی از اصول
آن، در دوره معاصر همچنان کاربرد بسیار دارد.
خلاصه ماشینی:
"این روشها گرچه ریشه در نقد ادبی دوره جاهلی و اموی دارد، ولی مورد استقبال منتقدان دورههای پس از ابن سلام نیز قرار گرفت و باید اعتراف کرد که برخی از اصول آن، در دوره معاصر همچنان کاربرد بسیار دارد.
در این دوره، نقد کردن اشعار با روش خردهگیری بر لفظ، برتری دادن شاعری بر شاعر دیگر، داوری درباره بعضی از قصاید یا ادبیات یک شعر و قضاوت درباره به کارگیری یکی از صنایع بلاغی از سوی شاعر، همراه بوده است.
د)نقد و بررسیهای شعری پیشتر گفته شد که پارهای از نویسندگان تاریخ ادب و منتقدان معاصر، کتاب طبقات الشعراء را اولین کتاب در تاریخ ادبی عربی و نقد ادبی به شمار میآورند؛زیرا ابن سلام در لابهلای زندگینامهنویسی شاعران، به ذکر نمونههایی از شعر آنان و سپس داوری و ارزیابی در باب نیکی یا سستی آن اشعار دست زده است.
وی در این باره تقریبا تمام روشهای نقد ادبی تا زمان خود را در طبقات الشعراء گردآورده که در اینجا به نمونههایی از آنها میپردازیم: -مقایسه شاعر با شارعان هم طبقه او:عمرو بن شأس در دوره جاهلیت و اسلام شعر فراوانی سروده و نسبت به شاعران طبقه خود نیز دارای اشعار بیشتر است[6].
از آنچه راجع به روشهای نقد ادبی در کتاب طبقات الشعراء گفته شد میتوان داوری کرد که ابن سلام، وارث همان روشهای نقدی عصر جاهلی و اموی است؛یعنی نقدی که کاملا ذوقی، فطری، کوتاه و به دور از توجیه و استدلال است و کتاب او به عنوان اولین اثر مدون در نقد و ادب، امتیاز بهترین تدوین در این زمینه را به خود اختصاص داده است."