خلاصه ماشینی:
"شکل دیگر آن محاکم و دیوانهائی است که عملکرد نهادهای حکومت را مورد بررسی قرار میدهند و حساب هریک از واحدهای حکومتی و پرسنل و اعضای آن را رسیدگی میکنند تا معلوم شود بودجههائی که در اختیار آنان قرار گرفته چگونه مصرف نموده و نیز اوقات اداری خود را چگونه سپری کردهاند؟ به نظر میرسد حساب مربوط به عالم آخرت حساب تدوینی است آن هم از شکل و مدل اخیر آن،یعنی آفریدگار جهان که انسان را آفریده و همهء سرمایههای حیات را در اختیار او قرار داده است و برای استفاده از آنها آئیننامه و برنامهء خاصی را تشریع نموده است در محکمهء قیامت(یوم الحساب)آنان را مورد سئوال قرار داده و حساب اعمال و چگونگی استفاده آنان از سرمایههای حیات را براساس قوانین الهی رسیدگی میکنند،اینجا است که پروندههای اعمال(دواوین، کتب)گشوده میگردند هرکس کارهای خوب و بد خود را مشاهده میکند پروندهء عمل برخی را به دست راست آنان میدهند و این گروه حساب آسانی دارند5 (5)- فاما من اوتی کتابه بیمینه فسوف یحاسب حسابا یسیرا (انشقاق/7) نامهء عمل گروهی به دست چپ آنان داده میشود و از دیدن آن شرمنده و اندوهگین میشود آرزو میکند که کاش پروندهء اعمالش را به او نمیدادند6 بررسی و تفسیر آیات گذشته از مطالب یاد شده دانسته شد که بحث دربارهء حساب روز قیامت و همگانی بودن آن مربوط به حساب تدوینی است نه حساب تکوینی زیرا در عمومیت و همگانی بودن حساب تکوینی جای هیچگونه شک و تردیدی نیست؛زیرا بازگشت حساب تکوینی به قانون پاداش و کیفر اعمال که قطعا اختصاص به گروهی ندارد و شامل همه افراد بشر میباشد."