چکیده:
این مقاله بر آن است تا با استفاده از ابزار مفهومی ماکس و بر جامعهشناسی آلمانی،بویژه بحث وی دربارهء انواع سلطه،نظریه کاریزما و روند عقلانیت،جایگاه نظری انقلاب اسلامی ایران را در فرایند تحولات اندیشهء سیاسی-تاریخی بازیابد.بر این اساس،از طریق تطبیق نظریات و بر با واقعیت انقلاب اسلامی،نوعی بازسازی در آن پیشنهاد شده و با سود جستن از این چارچوب بازسازی شده،تفسیری از مواضع امام خمینی(س)و پیام انقلاب اسلامی ارائه شده است و کاستیهای دو برداشت یا گفتمان رایج که هریک مدعی تفسیر ناب انقلاب اسلامی است نمایانده شده است.به عنوان مقدمه بحث،به پارهای از نگرشهای رایج جامعهشناسان کلاسیک در خصوص روند عمومی تحول اندیشه و دستاوردهای تمدنی و چشمانداز تاریخی آن پرداختهایم.
خلاصه ماشینی:
"در تیپ نوعی کاریزمای وبری،شخصیت کاریزما از طریق برجستگیهای شخصی خود،هالهای عظیم از محبوبیت و پایگاه مردمی فراهم میآورد،ولی این پایگاه عمدتا دربرگیرنده عامه مردم است و جاذبههای کاریزماتیک،نقشآفرینی چندانی در جذب نخبگان صاحب اندیشه ایفا نمیکند؛اما از آنجا که نظام کاریزماتیک مورد اشاره این قلم،بر فراز مرحله عقلانیت وبری و متعاقب عصر علمگرایی و خردورزی اومانیستی است و نقصانها و عدم کفایتساز و کارهای این عصر برای تأمین سعادت بشری در درجه اول،توسط برجستهترین متفکران و فهول اندیشهورز احساس میشود،نوعا این گروه از صاحبان خرد،زودتر از توده مردم،غربت ارزشهای انسانی را در دنیای قدرت و ثروت فراهم آمده از عصر عقلانیت ابزاری درک میکنند و خود پیشتاز اقبال به نظامی هستند که فاقد این محدودیتهاست.
آنچه به عنوان خصوصیات نظام کاریزماتیک مرحله سوم،در سطور فوق به آن اشاره شد،با آنکه متأثر از واقعیت انقلاب اسلامی ایران و مستنبط از الگوی اجتماعی ارائه شده از سوی رهبری دینی آن، حضرت امام خمینی(س)است،به هیچوجه بر اساس استنباط کارشناسی از پیام دین مبین اسلام نیست و نگارنده نه صلاحیت چنین ادعایی دارد و نه از این منظر به موضوع نگریسته است،بلکه به عنوان فردی علاقهمند به مطالعات اجتماعی که کمابیش در آرای صاحبنظران این مباحث غور کرده و با مشارکت کنجکاوانه در منازعات فکری-ایدئولوژیک چند دهه اخیر این سرزمین،شاهد رویش جوانههای گرایش آگاهانه نسل روشنبین و متعهد این جامعه به روح و پیام معنوی این انقلاب بوده،به خود اجازه داده است تا متناسب با بضاعت فکری خود،پیام انقلاب را در چارچوب نظریهای که بیشترین قرابت را با آن نشان میداد بازسازی کند و قطعا در این گام نقصانها و کاستیهایی وجود دارد که ارباب نظر آن را اصلاح خواهند فرمود."