چکیده:
«تاویل» قرآن از دیدگاه اهلبیت(ع) شرح شده است.
نظرگاه مفسّران و قرآن پژوهان درباره اصطلاح تاویل گاه در خور جمع با یکدیگرند و گاه در کنار یکدیگر قرار نمیگیرند. برخی معتقدند که تاویل خبر دادن از حقیقت مراد است. علامه طباطبایی تمامی دیدگاهها درباره تاویل را به دو دیدگاه، خلاصه میکند: تاویل مرادف تفسیر است، تاویل خلاف ظاهر آیات متشابه است. علامه پس از نقد این دو دیدگاه، معتقد است تاویل در آیات قرآن به معنای حقایق آیات قرآن است. »پل نویا« تاویل را تفسیر نمادی یا باطنی میخواند. امّا واژه »تاویل« در روایات اهلبیت گاه در برابر تنزیل قرار گرفته است و گاه در برابر تفسیر. با توجه به روایات، »تاویل« یعنی شناخت قرآن، واقعیت خارجی و تفسیر قرآن. با نظرداشت آیات و روایات، تاویل قرآن گاه در تمام آیات قرآن و گاه در بطون است و گاه در متشابهات. تاویل متشابهات مخصوص خداست و براساس باور شیعه راسخان در علم نیز تاویل متشابهات را میدانند. تاویل بطون قرآن برای (اولوا الالباب( و (اولوا الابصار( امکانپذیر است هر چند تاویل تمام بطون از توان غیر معصوم بیرون است. بنابراین روایاتی که مردم را بر فراگیری بطون از اهلبیت فرا میخواند درباره ملاکها و اصول دریافت بطون است نه آنکه فهم قرآن جز از طریق روایات اهلبیت امکانپذیر است.
خلاصه ماشینی:
به گمان قوی درآیه هفت سوره آل عمران هم همین معنا اراده شده است… زیرا تأویل آیات متشابه به معنای بیان مفاهیم واژگان آن نیست، بلکه مقصود آن چیزی است که این معانی به آن برمی گردد.
(هوالذی أنزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن ام الکتاب واخر متشابهات فاماالذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ماتشابه منه ابتغاء الفتنة وابتغاء تأویله ومایعلم تأویله الا الله والراسخون فی العلم یقولون آمنا به کل من عندربنا ومایذکر الا اولوا الالباب) آل عمران/7 او، کسی است که این کتاب آسمانی را برتو نازل کرد که قسمتی ازآن آیات محکماتند؛ که اساس این کتاب بشمارند، وقسمتی ازآنها متشابهاتند، اما آنان که در قلوبشان انحراف است، به دنبال متشابهاتند، تا فتنه انگیزند و تأویل [نادرستی] برای آن می جویند، درحالی که تأویل آنها را جز خدا و راسخان در علم نمی دانند.
)19 همان گونه که با دقت می توان فهمید آیه در اول تفسیر شده است، معنای نجات از مرگ، همان معنایی است که از ظاهر آیه به دست می آید، ولی تأویل دراین روایت چیزی است که با روح معنای احیا در قرآن می سازد، آن جا که می گوید: (یا ایها الذین آمنوا استجیبوا لله و للرسول اذا دعاکم لمایحییکم… ) انفال/24 ای کسانی که ایمان آورده اید!
در روایات بسیاری، ازجمله روایت هفتم، تأویل در برابر تنزیل قرار گرفته است، با دقت درنوع این روایات می توان استنباط کرد که تنزیل همان معنای روشن آیات، با توجه به فضای اجتماعی زمان پیامبر(ص)است و تأویل معنا شناسی قرآن است با توجه به واقعیات جاری هر زمان واین معنا با آنچه در روایتهای چهار، پنج و شش آمده ناسازگار نیست.