چکیده:
شورش ارسلان بساسیری، سخت گیری بیشتر بر شیعیان ساکن بغداد را در پی داشت و منجر به فرار فقیه امامی مذهب -شیخ طوسی- از بغداد شد. همچنین سیطره یازده ماهه این امیرترک بر بغداد، اسارت خلیفه عباسی -القائم بامرالله-، اعدام وزیر او و خطبه خواندن و سکه زدن به نام المستنصر بالله خلیفه فاطمی مصر در پایتخت عباسیان را به دنبال داشت. سرکوب این شورش از سوی طغرل سلجوقی، به تغییر مناسبات خلیفه و سلطان منتتهی شد، آخرین فرصت فاطمیان برای سیطره بر عراق را از بین برد و موجب پدید آمدن خسران فرهنگی برای شیعیان گردید.
بررسی پیشینه تاریخی بساسیری، چگونگی شورش او و پی آمدهای آن موضوع این مقاله است.
The Further persecution of the Baghdads Shi'ites and specially the
departure of Sheykh Tousi, the spiritual leader of the shi’ites, was
one of the consequences of Arsalan Basalsiri’s revolt. The eleven
months rule of this Turkish general in Baghdad also led to the
capture of the Abbasid Caliph, al-kEafim bi Amr Allalh; the
execution of his Vizir and the proclamation of al-Mustansir bi "llah -
the Fatimid Caliph of Egypt - rule in baghdad.
The suppression of this revolt by the Saljugh Emir, Toghru
brought a drastic change in the Caliph-Sultan relationship and
apart from triggering the cultural eclipse of shi’ism there, put a final
end to a long tradition of the Fatimides attempts to take over Iraq.
An inquiry on the background of Basalsiri, the main course of
his revolt and finally its consequences are the main subjects of this
paper.
خلاصه ماشینی:
"74طغرل قصد عزیمت به دیار بکر و تصرف آن شهر را داشت که،برادر تنی او ابراهیم ینال با لشکری به یاری او رسید و نخست عمید الملک کندری را به سبب آنکه بین طغرل و امرای عرب روابط نیکویی برقرار کرده بود،سرزنش کرد84چون این خبر به قریش حاکم موصل رسید او که به سبب حضور لشکر طغرل در سرزمینهای خود نمیتوانست به آباد کردن خرابیهای ناشی از این لشکرکشی بپردازد،نزد بساسیری گریخت که پس از فرار از برابر طغرل،به رحبه رفته بود.
بساسیری آگاه شد که قریش خلیفه را در پناه خود گرفته است،به وی اعتراض کرد و سرانجام قرار شد ابن مسلمهء وزیر را تحویل بساسیری دهند اما خلیفه نزد قریش بماند56و چون آندو در مورد نحوهء عمل با خلیفه با یکدیگر به توافق نرسیدند،بر آن شدند که تا حصول تواففق،قائم خلیفه نزد پسرعموی قریسش،مهارش عقیلی،که حاکم شهر حدیثه در شمال غربی بغداد بر کنار فرات بود بماند.
شیعهیان و شورش بساسیری آزارذهای ابن مسلمه،وزیر قائم در نخستین ماههای آغاز شورش بساسیری یکه منجر به فرار شیخ طوسی از بغداد و برهم خوردن حوزهء علمی او در این شهر گردید،همدلی شیعیان مقیم بغداد را با شورش بساسیری در پی داشت و آنان در ابراز این همدلی چندان پیش رفتند که پس از ورود بساسیری به بغداد،به رغم ناهمآهنگی مذهبی با خلفای فاطمی مصر،پرچمی سپید در میانهی کرخ برافراشتند و نام مستنصر بر آن نوشتند401و چنانکه دیدیم فرصت یافتند و به محلهء سنینشین باب البصره الحمله کردند و بیشتر خانههای آن را خراب نمودند."