چکیده:
بر مثنوی مولانا از زمان های گذشته تا امروز شروح و تفاسیر گوناگونی نوشته شده است و شارحان هر کدام به مذاق خود توجیهاتی برای حل دشواری های آن آورده اند. در این مقاله با ذکر نمونه، در باره اختلاف نظر شارحان بحث شده و نتیجه گرفته شده است که برای گشودن پیچیدگی های اشعار مولانا باید پیوستگی مطالب را همواره در نظر داشت و کلید گشایش هر مشکلی را در درجه اول باید در خود مثنوی جستجو کرد.
Many interpretations have been written on the Molana's Masnavi since long time ago up to the present time. These comments have offered examples to show the complexities in Masnavi in line with their taste. Presenting an example، this article discusses the differences in the comments of commentators and concludes that in order to remove the complexities in Masnavi، it is necessary to take into account the coherence of words and that the key to the simplification of Masnavi should first be sought in Masnavi itself.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله با ذکر نمونه،دربارۀ اختلافنظر شارحان بحث شده و نتیجه گرفته شده است که برای گشودن پیچیدگیهای اشعار مولانا باید پیوستگی مطالب را همواره در نظر داشت و کلید گشایش هرمشکلی را در درجۀ اول باید در خود مثنوی جستجو کرد.
» سپس دو بیت از دفتر ششم مثنوی در همین موضوع نقل میکند که کلید گشایش این معماست: {Sآفتاب ار بر فلک کژ میجهد#در سیهرویی کسوفش میدهد# کز ذنب پرهیز کن هین هوشدار#تا نگردی تو سیهرو دیگوار18S} ولی محمد اکبرآبادی هم در شرح خود خلاصهای از همین مطالب را آورده و به دو بیت دفتر ششم نیز استناد کرده و استاد فروزانفر عین نوشتۀ او را بدون تأیید یا تکذیب نقل کرده است19.
پیوستگی دو بیت چنانکه پیش از این اشاره شد،به نظر بنده،این دو بیت موقوف المعانی است،به نحوی که مصراعهای اول دو بیت با یکدیگر و مصراعهای دوم با یکدیگر کامل میشود؛یعنی اگر شعر را چنین بخوانیم: {Sاز ادب پرنور گشته است این فلک#بد ز گستاخی کسوف آفتاب# وز ادب معصوم و پاک آمد ملک#شد عزازیلی ز جرئت رد بابS} منظور مولانا کاملا روشن میشود:ادب در مصراع اول به همان خورشید اسناد داده شده و مولانا میفرماید خورشید تا زمانی که ادب را رعایت میکند و در مسیر مستقیم خود حرکت میکند،آسمان پرنور است؛و به محض اینکه تخطی کرد،دچار روسیاهی و گرفتگی میشود؛همانگونه که ملک در اثر رعایت ادب معصوم و پاک است و عزازیل(نام پیشین ابلیس که فرشتهای مقرب بود)در اثر گستاخی و نافرمانی روسیاه و راندۀ درگاه شد."