چکیده:
یکی از موضوعاتی که در عصر قاجار در حوزهء فرهنگ ایرانی امتداد پیدا کرد، موضوعات فلسفی و عرفانی بود؛در عصر قاجار با توجه به استقرار بیشتر عالمان در تهران،حلقهای در عرصهء اندیشههای فلسفی و عرفانی پدید آمد که آن ا «مکتب تهران»نامیدهاند؛سرآمدان این مکتب فکری،آثار مختلفی را در موضوعات فلسفی و عرفانی پدید آوردهاند که بیشتر آنها به زبان فارسی است و با این کار نشان دادند که زبان فارسی همچنان توانایی بیان اندیشههای فلسفی و عرفانی را داراست و میتواند مفاهیم عمیق فکری را به خوبی برای مخاطب بازگو نماید.مقالهء حاضر به بررسی ویژگیهای نثر و طبقهبندی موضوعی متون برجستهء این حوزه میپردازد و شاخصترین کتابهایی که در عصر قاجار،در این موضوعات نوشته شده است،را مورد بررسی قرار میدهد.
خلاصه ماشینی:
"حاجی سبزواری نیز در مقدمهء اسرار الحکم،انگیزهء تألیف کتاب را چنین بیان میکند: اما بعد چنین گوید مفتقر الی الباری،الهادی بن مهدی السبزواری حشر هما الله تعالی مع الاخیار که این کتابی است در معارف مبدأ و معاد،مشتمل بر مطالب حکمت اشراقیه و مشائیه و بر مآرب مشارب ذوقیه،مسمی به اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم و باعث بر تحریر این بود که در این اوان سعادت اقتران که شهنشاه جم جاه،ظل الله کیوان رفعت سلیمان حشمت،خدیو فیروزبخت،زیب تاج و تخت،حامی دین مبین،ماحی ظلم و کین،صاحب رایت نصر من الله و فتح قریب، مظهر صفات الله،نعم المولی و نعم الحسیب،ذو المکارم ابو الفتوح اللایح من جبینه تباشیر الاحسان و الافضال کالسبوح،السطلان بن السلطان و الخاقان ابن الخاقان، ناصر الدین شاه قاجار-خلد الله دولته و ابد الله شوکته-که تشریففرمای خراسان -صانه الله تعالی عن الحدثان-شدند،در حین شرفیابی حضور باهر النور،به داعی فرمودند که کتابی تألیف کنم به فارسی در مبدأ و معاد،مشتمل بر اسرار توحید،به امتثال مبادرت نموده و راه اطاعت پیموده.
نمونهء مهم این آثار کتاب اسرار الحکمک حاج ملا هادی سبزواری است که به درخواست ناصر الدین شاه برای استفادهء غیر اهل فن نوشته شده است؛اگرچه نویسنده در مقدمهی کتاب خود از نثری فنی و آکنده از آرایههای ادبی،به ویژه سجع بهره گرفته است،شیوهء نگارش متن این کتاب تقریبا ساده و دور از پیچیدگی است."