چکیده:
رساله نخبه البیان اثر مهدی نراقی در علم و بدیع به زبان فارسی است.نسخههای خطی
متعددی از این مجموعه به جا مانده و نیم قرن قبل در یک نوبت نیز به چاپ رسیده
است.در مبحث استعاره ظاهرا خلط مطلب شگفتی به وقوع پیوسته و جایگاههای طرفین
استعاره از ارکان مخدوش و مشتبه گشته است.در این مقاله، عدم استناد این التباس به
مؤلف با پژوهش در اسناد خطی این رساله در کتابخانههای معتبر تهران و کشف و احراز و
وقوع آن توسط یکی از ناسخان خطی و حذف سهوی یک خط کامل، برای اولین بار اثبات گشته
است.
خلاصه ماشینی:
"اینک گامی کوچک در این راه پر فراز و نشیب برداشته و همراه با شناسایی رساله فرید نخبه البیان از آثار ارجمند نراقی، بخصوص در صدد کشف و ردیابی و رفع التباس مهمی بر آمدهایم که در آغاز نخسه چاپی و حتی برخی نسخ خطی این رساله در ضمن مبحث استعاره، رخ داده و چه بسا به حساب مؤلف صاحب نظری چون ایشان گذاشته شده است؛دانشمندی که در عرصههای گوناگون علم و اخلاق و ادبیات، به تدقیق و تنقیح، شهره و ساحت علمی وی از وجود چنین اشتباهات محرزی مبراست.
دو نسحه خطی از مجموع مخطوطات این رساله، در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شمارههای(2611 و 4407 به شرح ذیل موجود است؛درفهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه مرکزی دانشگاه تهران، مجلد نهم انتشارات دانشگاه تهران، حاوی نسخههای خطی شمارههای 2121 الی 2629، ص 1468، به کوشش محمد تقی دانش پژو در مورد نسخه شماره 2611 پس از توصیف جلد و قطع نسخه کاتب آن را حسن بی ابی طالب حسنی حسینی معرفی نموده که در شب پنجشنبه 21 جمادی الثانی 1288 ق از کتابت آن فراغت یافته است.
پس از بررسیهای فراوان در کتابخانههای خطی ملی نیاروان، ملک و مرکزی دانشگاه تهران، و تطبیق نسخههای خطی معلوم شد یکی از ناسخان، یک خط کامل را از قلم انداخته و معنا و مفهوم را دگرگون ساخته است و از آنجا که ابتنای اصلی مصحح و ناشر نسخه چاپی، چنین نسخهای بوده و ظاهرا نسخه اصلی در دسترس و یا مورد توجه او نبوده است، این اشتباه به همان شکل، منتقل و منتشر شده است."