چکیده:
در شماره قبل(فصل دوم)از آغاز تدوین تاریخ فقه،و تدوین تاریخ فقه در ایران و تاریخ فقه جعفری،و شرقشناسان و تاریخ فقه و بالاخره از سابقه نویسنده با تاریخ فقه بحث شد،در این شماره روشهای تدوین تاریخ فقه و روش برگزیدهء پژوهشگر محترم در تدوین تاریخ فقه از نظر میگذرد،که سرفصلهای آن بشرح ذیل میباشد. 1-تجزیه و تحلیل روش فقهی فقهای معروف 2-تجزیه و تحلیل فقه یک شهر و دیار 3-تحقیق در مبادی اجتهاد و تحولات آن 4-کتابهای مبادی یا مدخل فقه 5-تاریخ فقه یا تاریخ تشریع اسلامی 6-تاریخ مشترک فقه و حقوق نویسندهء محترم در ضمن بحث اجمالی پیرامون هر یک از موضوعات فوق به ذکر نمونهیی از آثار و تألیفات بمربوطه اشاره میفرمایند با تجزیه و تحلیلی پیرامون آن اثر. توفیق مؤلف نستوه را در ادامه این مهم از خداوند مسألت دارد.
خلاصه ماشینی:
"5-نشأة الفقه الاجتهادی و تطوره:از شیخ محمد علی السائس،کتاب المؤتمر الرابع، بحوث فی الفقه الاسلامی،الأزهر،مجمع البحوث الاسلامیة،8831 هـ-8691 م ص 47 نویسندهء مقاله که خود،از استادان دانشگاه الازهر و عضو مجمع البحوث الازهر است،این بحث را به پیشنهاد شورای مجمع،در سیر فقه اجتهادی نوشته است:در مقدمه،فرق میان فقه و شریعت و اجتهاد،و سیر اجمالی فقه را آورده،آنگاه سیر اجتهاد را در پنج مرحله به اجمال، بیان کرده است: 1-اجتهاد رسول خدا و صحابه در عصر وی 2-اجتهاد فقهی و عمل به رأی در عصر خلفای راشدین و اختلاف صحابه در پارهای از مسایل 3-اجتهاد فقهی،در عصر اموی،پیدایش فرق سیاسی و مذهبی،و آغاز وضع حدیث 4-اجتهاد،در عصر عباسی که دوران نضج و بارور شدن اجتهاد است.
دکتر علی حسن،که مدتی در دانشگاه لندن به تدریس فقه اشتغال داشته،و به مشکلات کتب فقه و نحوهء عرضه کردن آن علم،در مقایسه با علم حقوق،برخورد ننموده،در این کتاب با دیدی وسیعتر و پذیرش پارهای از نظرات شرقشناسان،و با اعتراف به اهمیت فقه شیعه، -------------- (1)-نویسندگان متأخر اهل سنت و بخصوص مصریان،از جمله شیخ محمد حسین ذهبی در کتاب التفسیر و المفسرون بیش از حد راجع به این چند موضوع و موضوعاتی از قبیل بداء،غیبت،عصمت امام به عنوان نقطهء ضعف مذهب شیعهء تأکید دارند که از سوی علمای شیعه بطور مستوفی پاسخ داده شده است.
4-تاریخ الفقه الاسلامی،از دکتر محمد یوسف موسی،ط دار المعرفه قاهره،6691 م این مؤلف،که گفتیم از پرکارترین دانشمندان این علم است کتاب خود را در سه جزء تدوین نموده بدین قرار:جزء اول:شامل فقه صحابه و تابعین در سه بخش: بخش اول،بحثهای تمهیدی را در بر دارد مانند ارزش فقه اسلامی،غرض از تحقیق در آن،نظر خاورشناسان به فقه،مصادر و اصول نخستین فقه،عوامل تطور و تحول ضروری فقه،اهمیت فقه صحابه و تابعین و نیاز به آن مکتبهای فقهی در شهرهای مهم..."