چکیده:
در گذشته از تاریخ فقه را رابطه با تاریخ تمدن و فرهنگ و علوم انسانی و تاریخ فقه در کتابهای اسلام شناسی و ملل و نحل و تاریخ فقه از لحاظ فقه از لحاظ عمل به آن و نیز از تاریخ فقه توأم با نظریه فقه تطبیقی بحث شد و با روش نویسنده در تدوین تاریخ فقه آشنا شدیم. در این شماره از سیر اجمالی در تحولات فقهی از جمله:فقه در دوران تشریع، فقه پس از تشریع،فقه در دوران تابعین،فقه در دوران تابعین و فقها،فقه در دوران شکل یافتن مذاهب،آگاه خواهیم شد همچنین در این مقاله از سه اصل عمدهء مورد اختلاف،اصول دیگر مورد اختلاف،فقه از قرن پنجم هجری به بعد و سیر مذاهب از نظر شیخ ابو زهره و نهضت جدید فقهی و بالاخره از فوائد تاریخ فقه برای فقها و دیگر دانشمندان و شرق شناسان و نیز از منابع و مآخذ علم تاریخ فقه گفتگو شده است.
خلاصه ماشینی:
"در این شماره از سیر اجمالی در تحولات فقهی از جمله:فقه در دوران تشریع، فقه پس از تشریع،فقه در دوران تابعین،فقه در دوران تابعین و فقها،فقه در دوران شکل یافتن مذاهب،آگاه خواهیم شد همچنین در این مقاله از سه اصل عمدهء مورد اختلاف،اصول دیگر مورد اختلاف،فقه از قرن پنجم هجری به بعد و سیر مذاهب از نظر شیخ ابو زهره و نهضت جدید فقهی و بالاخره از فوائد تاریخ فقه برای فقها و دیگر دانشمندان و شرق شناسان و نیز از منابع و مآخذ علم تاریخ فقه گفتگو شده است.
فقه در قرن چهارم در آغاز قرن چهارم بجز چهار مذاهب معروف اهل سنت و مذهب شیعهء امامیه و زیدیه،مذاهب دیگری از جمله مذهب طبری منسوب به محمد بن جریر طبری(422-013 ه )صاحب تفسیر و تاریخ معروف،مذهب شراة(خوارج)که از اوائل اسلام از دیگر مسلمین جدا گشته و برای خود مذهب فقهی خاص داشتند و مذهب داود ظاهری،هنوز به حیات خود ادامه میدادند،اما این مذاهب باستثنای مذهب خوارج که طائفهی أباضیه از آنان،هنوز پیروانی دارد،تدریجا پیروان خود را از دست میدادند،در حالی که مذاهب باقیمانده،با تفاوت و نوسان،جای آنها را میگرفتند.
نهضت جدید فقهی در زمان ما تحول تازهای در قلمرو فقه بچشم میخورد که عمدتا در دو وادی جلوهگر شده و برد و اصل کلی تأکید دارد و گرایش سومی هم بر آن دو اضافه شده است: اول-دعوت بفتح باب اجتهاد مطلق و آزاد از قید مذهب خاص و کوشش در امکان استفاده از آراء مذاهب اربعه بطور یکسان،و از سایر مذاهب معروف و غیر معروف،حتی از مذهب شیعهء امامیه،که در اصول عقیدتی با جمهور اختلاف دارند."