چکیده:
تبین مبانی نظری و فلسفهء مرحله بندی و به تبع آن مراحل تربیت در بینش اسلامی با تاکید بر آیات قرآن کریم،موضوع جدیدی است که در این مقاله به آن پرداخته شده است.در نگارش این مقاله،سعی شده،ابتدا مقدمات لازم(تعریف دو مفهوم اساسی مقاله-مرحله و تربیت-فلسفهءمرحله بندی،مشکلات،فواید،معیارها و اهداف مرحلهبندی)فراهم گردد،آنگاه بر پایهء این مقدمات، مراحل تربیت در قرآن به تصویر کشانده شوند.رهیافتهای اصلی این نوشته اینست که:نخست مرحله بندی تربیت با نظر به شروع تربیت از زمان انعقاد نطفه و ادامهء آن پایان حیات بعد از تولد انجام گرفته است،دوم در این جریان،همواره کانون توجه ما بر بهم پیوستگی مراحل در یک طرح یا زمینهء معین و قابلیت انعطاف نقاط برش متمرکز شده است.و بالاخره خاطرنشان ساختیم که تعیین مراحل تربیت قبل از تولد نه ضروری است و نه ممکن و لذا صرفا بر پایهء روند تحولات جسمی-روانی انسان،مراحل تربیت بعد از تولد را در قالب سه دورهء اصلی مشخص نمودیم که هر یک به دورههای فرعی دیگری قابل تقسیم هستند.ضمنا بحث مفصل راجع به هر یک از این مراحل به مقاله دیگری موکول شده است که امیدواریم بتوانیم آن را پس از دریافت بازخوردهای انسانهای هوشمند عرضه کنیم.
خلاصه ماشینی:
"مشکلات مرحلهبندی: تاکنون بحث مشکلات مرحلهبندی کمتر مورد توجه قرار گرفته است اما به اعتقاد ما فایده تبیین این مخاطرات کمتر از برشمردن مزایای مرحلهبندی فرایند رشد انسانی نیست، مشکلات مرحلهبندی را بطور کلی میتوان به دو نکته اساسی نسبت داد:یکی تعریف هر یک از مراحلی که برای روند تحولات جسمی روانی انسان تعیین میکنیم.
مثلا نطفه ویژگیهایی دارد که آن را از علقه و همینطور تا مرحله انشاء خلقتی دیگر متمایز میسازد(مؤمنون21/ -41)در مورد زندگی بعد از تولد نیز قضاوتهای کیفی است که مراحل را از هم باز میشناساند،در مورد ویژگیهای جسمانی به این تفاوت در(سوره روم آیه 45 اشاره شده است،که انسانها ابتدا در دوره طفولیت)ضعیف هستند و سپس دارای ویژگی قوت خواهد شد (در دورهء بلوغ)و بالاخره در مراحل پایان عمر به ضعف و سستی متصف میشوند.
در دورهء بلوغ تحولات جنسی و نیز رشد به منصه ظهور میرسند،و بر پایهء آن انسان کفایت لازمه برای ادارهء زندگی به دست میآورد و میتواند شخصا امور مربوط به خود را به عهده بگیرد(نساء6/،کهف28/)در پایان دروه بلوغ،تحولات عاطفی و فکری جای خود را به اعتدال و ثبات نسبی در این زمینهها میدهد(قصص41/)و در پرتو همین توازن در ابعاد مختلف وجود است که انسان فرصت مییابد تا در مسیر کمال با سرعت بیشتر حرکت کند و این تا حدود سن(04)سالگی است(احقاف51/)پس از گذراندن دهه(04)تقریبا از آغاز(05)سالگی دوران ضعف نمایان میگردد(غافر76/)که انسان در این مرحله به سن پیری میرسد که به لحاظ عقلانی دوره ثمر دهیاش را طی میکند و بالاخره بعد از این مرحله خداوند میفرماید به برخی از انسانها آنقدر عمر میدهیم که به«ارذل العمر»میرسند."