چکیده:
در میان میراث گذشتگان در قلمرو نسخ خطIی دو رسالهء تفسیری در دست است از محمد بن محمد باقر مشهور به«نواب لاهیجانی»از دانایان سدهء سیزدهم هجری.این دو رساله که هر دو تفسیری است عارفانه از آیت بیست و سوم سورهء بقره،به فارسی آمیخته با واژهها و عبارتهای تازی نوشته شده است.از آن جا که زنده ساختن و نشر آثار پیشینیان از جهاتی چند جایز اهمیت است،نگارندهء این سطور این رسالهها را از روی دستوشتهای که به خط مصنف بر جای مانده است،تصحیح و تحقیق کرده برای نشر آماده ساخت.
خلاصه ماشینی:
"»(بقره،32)که نواب لاهیجانی هر دو را برای میرزا آقاسی صدر اعظم محمد شاه قاجار2نگاشته است و همچنان که رسم عالمان آن روزگار بوده است،در مطاوی این نوشتهها آن دو تن را میستاید و در ستایش به نحو ناخوشایندی به گزافهگویی دچار میگردد.
2-ترجمه و شرح فارسی نهج البلاغه:این کتاب نیز به اشارهء فتحعلی شاه قاجار تألیف و در تهران چاپ سنگی شده است(تهران،7131 هـ.
سبک نگارش و شیوهء تصحیح در این جا لازم میداند دربارهء زبان و سبک نگارش نویسنده و شیوهء تصحیح رسالههای مورد نظر به اجمال نکاتی را یادآوری کند: 1-مؤلف با آنکه رسالههای موصوف را به زبان فارسی نگاشته،ولی- همچنانکه سبک بیشتر عالمان آن روزگار است-آن را سخت با عباراتن نازی درآمیخته و از همینرو خواندن و فهم متن را برای خوانندهء ناآشنا با کلمهها و عبارتهای تازی دشوار ساخته است.
اما در نشئهء اخرویهء معهادیه چون حکم به« کما بدأکم تعودون» 4و «کما تموتون تبعثون»5ظهور و عود فرمایند،برحسب کریمهء «یوم تجد کل نفس ما عملت من خیر محضرا» 6و[حدیث]«و الناس نیام اذا ماتو النتبهوا»7علمشان عیان و اجمالشان تفصیل و تدریجشان دفعة واحدة که«و امرنا الا کلمح البصر»8 تجسم یافته،حضور پیدا کند،از روی عین الیقین فرمایند:هذا الذی رزقنا من قبل فی دارالکتسابنا اشارة الی ان هذا ثمرة معرفتنا التی حصلناها فی درالاکتساب بالاعمال الصالحة التی هی نور المشاهدة.
با همه قربی که دارد با خدا از ریاضت نیست یکدم او جدا گر نباشد در عمل ثابت قدم چون رهاند خلق را از دست غم حال پیغمبر نگر با این کمال فاستقم بودش خطاب از ذوالجلال امید از درگاه بینیاز حقیقة الحقایق حضرت معبود طول ظلال وجود سلطان سلاطین شریعت و مالک ممالک طریقت هادی الخلق الی الحق و حجة الحق علی الخلق حضرت حاجی-دام ظلاله العالی-است بر مفارق انام،لاسیما این گمنام."