چکیده:
ایرانیان که قبل از اسلام در قالب یک امپراتوری قدرتمند،قرنها بر پهنهء وسیعی از آسیای مرکزی و غربی فمران میراندهاند،در عرصهء اندیشه و ادب نیز همواره به عنوان عاملی تأثیرگذار در تشکیل تمدنهای پس از خود دخیل بودهاند. تأثیر ایرانیان بر زبان،ادب و فرهنگ عربی گرچه تجلی واقعی خود را پس از اسلام به نمایش میگذارد،اما بدون شک،جزیرة العرب قبل از اسلام نیز از تأثیر فرهنگ،زبان و مدنیت پارسیان برکنار نمانده است و دلایلی غیر قابل انکار بر این مدعا در تاریخ و ادب عرب فراوان است. پس از اسلام،عنصر ایرانی با قبول شریعت احمدی و تسلط بر زبان عربی، بسیاری از جلوههای فکری و فرهنگی تمدن چند هزار سالهء خود را به طرق مختلف وارد زبان و ادب عرب نمود،تا آن جا که میتوان گفت:سهم ایرانیان در شکلگیری ادبیات و معارف درخشان دوران اسلامی عربی،اگر از خود آنان بیشتر نباشد،کمتر نیست. باری،در این مقال با تکیه بر مستندات تاریخی و ادبی و به دور از عصبیتهای قومی و نژادی،فهرستوار به کیفیت اثرگذاری ایرانیان در تکوین و تدوین معارف دوران اسلامی عرب،به ویژه علوم ادبی اشاره میشود.
خلاصه ماشینی:
"تأثیر ایرانیان بر زبان،ادب و فرهنگ عربی گرچه تجلی واقعی خود را پس از اسلام به نمایش میگذارد،اما بدون شک،جزیرة العرب قبل از اسلام نیز از تأثیر فرهنگ،زبان و مدنیت پارسیان برکنار نمانده است و دلایلی غیر قابل انکار بر این مدعا در تاریخ و ادب عرب فراوان است.
اما سخن ما در تأثیر فرهنگ و ادب ایرانی بر عربی است؛مخصوصا در پی اثبات این مدعا هستیم که ادبیات عرب بیش از هرقوم دیگری از ایرانیان رنگ پذیرفته است و دلیل بر این مدعا-بویژه در منابع عربی-آنقدر زیاد است که جای هیچ گونه شک و شبههای باقی نمیماند.
البته ارتباط از طریق یمن گرچه بسیار طولانی بوده است،اما به دلیل بعد مسافت نسبت به سرزمین اصلی ایران و دیگر عوامل در مقایسه با حیره از اهمیت کمتری برخوردار است،به هرحال،مسائل فراوانی از تاریخ و فرهنگ و باورهای ایرانیان از این طریق در میان اعراب نفوذ کرده است.
1 ابن مقفع و عبد الحمید بن یحیی و خاندان نوبخت و دیگرانی که نامشان در الفهرست مذکور است،از ایرانیانیت بودند که بیتردید در شکلگیری ادبیات دوران اسلامی عرب تأثیر بهسزایی داشتهاند و از طریق تألیف و ترجمهء آثار فرس به عربی،خدمت بزرگی به باروری و غنای فرهنگ و ادب عرب نمودهاند.
1 اما ایرانیها-بخصوص پس از اسلام-جایگاه خاصی در فرهنگ،سیاست، زبان و ادب عرب کسب کردند و با توجه به نفوذ دیرینه خویش توانستند خصوصیات فراوانی از ادبیات و فرهنگ خود را به عرب منتقل کنند و این بدان سبب بود که اعراب دیر زمانی زیر حکومت ایران بودهاند و مدت هزار و دویست سال-یعنی از عهد هخامنشیان تا روزگار یزدگرد شهریار-با ایران ارتباط سیاسی و تجاری و فرهنگی داشتهاند."