چکیده:
امروزه به تبع تغییر و تحولات گسترده در عرصههای اجتماعی و تأثیرپذیری جوامع از فرهنگهای بیگانه و نیز هجمه گسترده برخی فرهنگها به ارزشها و هنجارهای ملی و سنتی، کارکرد خانواده دچار تغییرات بسیاری شده است. اما به رغم این تحولات، خانواده توانسته است نقش خود را در تعلیم و تربیت، انتقال افکار و ارزشها، تأمین نیازهای مادی و معنوی و انتقال مفاهیم عمیق اخلاقی و اجتماعی ایفا نماید. بررسی کارکردهای خانواده از موضوعاتی است که مورد توجه صاحبنظران رشتههای مختلف مانند روانشناسی، جامعهشناسی و رواندرمانگری قرار گرفته، به گونهای که برخی کارکردهای خانواده را میتوان از مباحث بینرشتهای برشمرد. اگر خانواده به دلایلی همچون فقر، بیسوادی، ناآگاهی اجتماعی و اقتصادی، و نداشتن تکیهگاه برای تأمین نیازهای مادی و معنوی، قادر به انجام کارکردهای خود نباشد، بهناچار اعضای آن برای تأمین نیازهای خود به خارج خانواده روی میآورند و در نتیجه، دچار مشکلات رفتاری، ارزشی، اخلاقی و هنجاری میشوند. این مقاله با بهرهگیری از روش توصیفی ـ تحلیلی و جمعآوری اطلاعات به روش کتابخانهای، به بررسی این موضوع پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین، سؤال اساسی این است که کارکردهای خانواده از دیدگاه روانشناسی کدامند و نظر اسلام درباره آنها چیست؟ کارکرد خانواده در زمینه کارکرد خانواده، هم روانشناسان و خانواده درمانگران و هم جامعهشناسان به بحث و بررسی پرداختهاند، و هریک به گونهای برای خانواده کارکردهایی را بیان کردهاند.
»16 با توجه به آیات و روایات، انجام وظایف یکی از اساسیترین کارکردهای خانواده از دیدگاه اسلام است و همسران علاوه بر تأمین نیازهای مادی اعضای خانواده و انجام وظایف پایه، نباید نسبت به وظایف تحولی، یعنی ابراز محبت و احترام به یکدیگر و سایر اعضای خانواده، کوتاهی نمایند.
25 قرآن کریم در تخصیص نقش به منظور کارکردی سالم برای خانواده، برخی از نقشهای ضروری و نقش کنترل و حفظ نظامهای خانواده را به مرد خانواده سپرده است تا تأمین امور مادی خانواده، حمایت از اعضای خانواده، سرپرستی خانواده و فرایند تصمیمگیری و حفظ مرزهای خانواده محقق شود؛ آنجا که میفرماید: «الرجال قوامون علی النساء بما فضلالله بعضهم علی بعض وبما أنفقوا من أموالهم»(نساء: 34)؛ مردان سرپرست زنان هستند؛ زیرا خداوند برخی از انسانها را بر برخی دیگر برتری بخشیده است، و نیز از آنروی که =مردان از اموال خویش [برای زنان] خرج میکنند.
29 اسلام به عنوان دینی جامع، به نیازهای عاطفی توجه کافی مبذول داشته و تربیت انسانهایی حساس نسبت به نیازهای عاطفی دیگران را وجهه همت خویش قرار داده است و از راههای گوناگون، از جمله ایجاد نگرش صحیح به مسئله و ترغیب آنان و نیز ارائه الگوهای عملی، کوشیده برای برآوردن این نیاز اساسی بسترهای مناسب را فراهم آورد."