چکیده:
این مقاله ضمن آنکه یک متن روششناختی در حوزه تحلیل ایدئولوژی در مطبوعات است، به چگونگی بازنمایی ایدئولوژی در متون ارتباطی می پردازد تا ارتباط عناصر ساختاری ایدئولوژیک مطبوعاتی را به حوزه شناخت درآورد. پرسش اول اینکه متون ارتباطی چگونه از ساختار ایدئولوژیک موجود در جامعه تاثیر می پذیرند؟ و پرسش دوم اینکه آیا ارتباطی بین زبان در متون ارتباطی با ساختار ایدئولوژیک و بافت جامعه وجود دارد؟ چنین به نظر می رسد که در جامعه معاصر ایران برای مثال، تحلیل در اینجا، ساختار مطبوعات تحت تاثیر بافت سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جامعه قرار دارد؛ به نحوی که تعامل میان بافت و متون ارتباطی سبب استمرار نظام مطبوعاتی ایدئولوژیمدار شده است. ادعای نظری ما این است که مطبوعات هر جامعه تحت تاثیر نظام های ایدئولوژیک آن جامعه قرار گرفته و هویت پیدا میکنند. به همین دلیل در این مقاله ابتدا مدلی نظری برای مطالعه ساختار ایدئولوژی ارائه میشود؛ سپس نقش عناصر این ساختار در تداوم و استمرار روابط ایدئولوژیک در مطبوعات به طور نظری بحث میگردد. با توجه بهاینکه تا کنون روشی برای تحلیل ایدئولوژی در مطالعات ارتباطی به صورت عملی ارائه نشده، در این مقاله مدلی برای تحلیل روابط ایدئولوژیک در مطبوعات ارائه میشود. مقاله پیشنهاد میکند که این مدل به عنوان مبنایی برای مطالعات بعدی ارتباطی برای رابطه میان متون ارتباطی و بازتولید روابط ایدئولوژیک استفاده گردد. در همین راستا، ابتدا مفهوم ایدئولوژی از طریق بازخوانی مباحث تامپسون، گولدمان و مانهایم بازسازی میشود و سپس، مفاهیم و روشی نوین معرفی میشود که با استفاده از مدل های تحلیلی این مطالعه، قابلیت آن را دارد که به عنوان چارچوبی مناسب برای مطالعه ساختار ایدئولوژی در متون ارتباطی به ویژه متون مطبوعاتی به کار رود.
خلاصه ماشینی:
در همین راستا، ابتدا مفهوم ایدئولوژی از طریق بازخوانی مباحث تامپسون ، گولدمان و مانهایم بازسازی میشود و سپس ، مفاهیم و روشی نوین معرفی میشود که با استفاده از مدل های تحلیلی این مطالعه ، قابلیت آن را دارد که به عنوان چارچوبی مناسب برای مطالعۀ ساختار ایدئولوژی در متون ارتباطی به ویژه متون مطبوعاتی به کار رود.
تلاش میشود با مطالعۀ مبانی نظری ایدئولوژی در مطالعات تامپسون ، مانهایم ، گولدمان ، روشی بومی معرفی گردد که بر اساس آن بتوان متون مطبوعاتی را برای تشخیص گرایش های ایدئولوژیک مطبوعات در جامعۀ ایران مطالعه کرد.
بنابراین ، روابط سلطه در مفهوم مورد نظر از ایدئولوژی حذف میگردد و فقط به بافت و زمینه های اجتماعی و عملکرد صور نمادین در تدوین رویکرد نظری توجه میشود.
بر این اساس و با توجه به مطالب پیشین ، مفهوم ایدئولوژی در اینجا با توجه به رویکرد تامپسون و مانهایم از ایدئولوژی و در یک مدل مفهومی و نظری جدید به شکل زیر ارائه می شود: مدل (١) مدل مورد نظر از ایدئولوژی (به تصویر صفحه رجوع شود) همین طور که ملاحظه میشود، ایدئولوژی بر اساس مدل شماره ١ به معنای جهان نگری، عقاید، اندیشه ها و شیوه های عملی رفتار گروه هایی است که در طبقه بندی گروهی جامعه به عنوان جناح ها و احزاب سیاسی تأثیرگذار در هر دوره ای تعریف میشوند.