چکیده:
از مشهورترین معابد هندو،بتخانه معروف سومنات بود که جایگاه والایی نزد هندوان داشت؛از این بتخانه عظیم بعدها توصیفهای خیالانگیزی در برخی روایات مورخان،از جمله الکامل ابن اثیر(م 630 ق)،نخبة الدهر دمشقی(م 727 ق)و...نقل شد.محمد غزنوی که از او به عنوان غازی یاد میشود،در طی لشکرکشیهایش به هند با نمادهای مذهبی هندوان به شدت برخورد کرد و این معبد را نیز ویران نمود.پارهای از نقلها به انتقال قطعاتی از آن به سرزمینهای اسلامی از جمله شهر غزنین دلالت دارد.در این نوشتار پس از بررسی سرگذشت این بت،جایگاه آن نزد هندوان و سرنوشت آن مورد بررسی قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"سومناتسومنات سید محمد رضا عالمی* چکیده از مشهورترین معابد هندو،بتخانه معروف سومنات بود که جایگاه والایی نزد هندوان داشت؛از این بتخانه عظیم بعدها توصیفهای خیالانگیزی در برخی روایات مورخان،از جمله الکامل ابن اثیر(م 630 ق)،نخبة الدهر دمشقی(م 727 ق)و...
محمد غزنوی که از او به عنوان غازی یاد میشود،در طی لشکرکشیهایش به هند با نمادهای مذهبی هندوان به شدت برخورد کرد و این معبد را نیز ویران نمود.
پس از این تاریخ،دیگر هیچ ردی از سرانجام پارههای بت سومنات در مکه و مدینه و یا غزنین وجود ندارد و معلوم نیست که پس از آن،تا چه زمانی بر در جامع غزنین و میدان آن شهر قرار داشته و در دورههای پس از شکوه غزنویان و تصرف این شهر به دست غوریان در سال 545 قمری،در آتش سوی چند روزه غزنین از بین رفته و یا سرانجامی دیگر داشته است.
اما در این داستان،واژهها و مفهومهای بتپرست(کافر)و برهمن(دین هندو)و مغ و موبد و گبر(دین زرتشتی)و مطران و کشیش(دین مسیحی)و پیر(عرفان اسلامی)را با هم اشتباه میکند و در هم میآمیزد و همه را یکسان و به جای هم به کار میبرد و در مورد بتخانه و دیر و بقعه نیز وضع چنین است(البته شاید بتوان گفت که پیر و بقعه به معنای کلی به کار رفتهاند).
بیشک محمود قطعاتی از این بت را به غزنین مرکز حکومت خویش منتقل نمود و بر در جامع غزنین قرار داده و در منابع اتحاد نظر وجود دارد؛اما درباره انتقال قطعاتی از آن به دیگر نقاط سرزمین اسلامی هم چون مکه و مدینه،فقط در برخی منابع مطالبی وجود دارد که نمیتوان آنها را قاطعانه تأیید کرد."