چکیده:
شاهنامه متنی است حماسی با زمینهی اساطیری که در بخشهایی از آن گزارشها و اشارات تاریخی یافته می شود. مهم ترین اخبار تاریخی شاهنامه در روایات روزگار ساسانیان است که شاید به سبب جنبهی ادبی و داستانی آن کمتر از آنچه باید، مورد توجه محققان تاریخ ایران باستان قرار گرفته است؛ در حالی که مأخذ بیشتر مطالب این بخش به واسطهی شاهنامهی ابومنصوری به خدای نامهی مدون در عصر ساسانی می رسد و از این، نظر اصالت و سندیت درخور دقتی دارد. یکی از فواید تاریخی شاهنامه در حوزهی ساسانی شناسی، اشاره به روز و ماه ایرانی تاج گذاری چند پادشاه این سلسله است که ظاهرا در منابع دیگر نیامده است. این شهریاران و تاریخ آغاز فرمانروایی آنها به روایت فردوسی عبارتند از: بهرام گور (پنجم) : هفدهم آذر ماه، انوشیروان (خسرو اول) : بیستم خرداد، هرمزد (هرمز چهارم) : روز ششم یکی از ماهها که نام آن در شاهنامه نیامده است، به جانشینی پدر برگزیده می شود. بهرام چوبین (ششم) : یازدهم آذر و شیرویه (قباد دوم) : روز دی (هشتم، پانزدهم یا بیست و سوم؟) آذر ماه. نولدکه در کتاب تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، روز و ماه تاج گذاری این چند پادشاه ساسانی را به تقویم میلادی داده است، ولی طبق قواعد تبدیل تاریخ میلادی به ایرانی و جدولهای گاهنامهی تطبیقی استاد بیرشک، هیچ یک از این تاریخها با اشارات شاهنامه مطابقت ندارد.
خلاصه ماشینی:
"3- نتیجه نگارنده با اعتراف کامل – و به دور از هرگونه تعارف و تواضع- به تهی مایگی علمی در دو حوزهی تخصصی ساسانی شناسی و گاه شماری، این گفتار کوتاه را تنها مقدمه ای برای طرح موضوع می داند و با تأکید بر نکتهی مورد اشاره در یادداشت شمارهی چهار مقاله و نمونه های آن در بحث مربوط به هر یک از شهریاران، متخصصان فن را به بررسی این مسأله فرا می خواند که چرا روز و ماه میلادی شروع فرمانروایی چند پادشاه ساسانی در تحقیق ارزشمند نولدکه با روز و ماه ایرانی مذکور در شاهنامه مطابقت ندارد؟ آیا نولدکه دچار سهو شده است؟(11) یا گزارش فردوسی درست نیست؟ و یا اینکه سبب این اختلاف در دقایق تقویمی و محاسبات ویژهی گاه شمارانه نهفته است؟(12) پاسخ هرچه باشد، این سوال همچنان باقی می ماند که چرا شاهنامه پژوهی مانند نولدکه در بحث «گاه شماری ساسانیان» به اشارات مربوط در حماسهی ملی ایران و مغایرت آنها با تاریخهای میلادی پژوهش خویش توجه نکرده است؟ نشانهی دیگر این عدم توجه در بخش یزدگرد سوم است که پایان شهریاری و کشته شدن او را بدون ذکر روز و ماه واقعه فقط سال (651 م) یا (652 م) آورده است (رک: نولدکه1378: 461و517)، در صورتی که اگر به مصراع مربوط در شاهنامه دقت میکرد(13) (رک: ماهیار نوابی1357: 38- 439 )، می توانست با تبدیل سی ام خرداد ماه مذکور در آن، به هفدهم ژوئن برسد و تاریخ دقیق موضوع را روشن کند."