چکیده:
نوشته حاضر مروری است بر مهمترین مباحث تربیتی در اسلام یعنی اعتدال که تلاش شده است براساس آموزشهای قرآن کریم و نهج البلاغه و برگرفته از تعلیمات مدرسه پیامبر اکرم (ص)و اوصیای آن حضرت باشد.این مقاله در چند بخش تنظیم شده است که موضوعاتی به هم پیوسته و دارای یک جهتگیریاند.در بخش نخست ابتدا معنا و مفهوم اعتدال از دیدگاه اخوان الصفا و جاحظ دو تن از دانشمندان مسلمان بیان شده و سپس نقش تربیتی اعتدال در قرآن و نهج البلاغه بیان شده است و سپس آیات مربوط به اعتدال در کلیهء امور از جمله خوردن و آشامیدن، عبادت،دوستی و دشمنی،روابط اجتماعی،بیم و امید،شهوات،آثار و نتایج عدم رعایت اعتدال ارائه گردیده است.
و در پایان نتیجه رعایت اعتدال در جامعه و اینکه اگر اعتدال رعایت شود نه تنها فرصتهای برابر را برای همه بوجود میآورد بلکه هرنوع تبعیض و اندیشه طبقاتی را از بین میبرد و جامعه ای مؤمن و متقی،آگاه و کوشا بوجود میآید.
خلاصه ماشینی:
"ملا مهدی نراقی در اینباره مینویسد: «بر هر خردمندی واجب است که در اکتساب فضایل اخلاقی که حد وسط و اعتدال در خویها و صفات است و از جانب شریعت مقدس اسلام به ما رسیده است کوشا باشد و از رذایل که افراط و تفریط است اجتناب کند،و اگر در این راه کوتاهی و تفسیر کند،هلاکت و شقاوت ابدی گریبانگیرش شود.
تربیت خردمندانه تربیتی است مبتنی بر حفظ اعتدال در همه امور و پرهیز از افراط در همه شئون ،اقتضای خردورزی اعتدال و اقتضای نادانی افراط و تفریط است،چنانکه امیر المؤمنین علی(ع)فرموده است:«لا تری الجاهل الا مفرطا او مفرطا»نادان را نبینی جز کاری را از اندازه فراتر کشاند،و یا بدانجا که باید نرساند.
اعتدال در عبادت در قرآن کریم آیاتی متعدد دربارهء اعتدال وارد شده است و جهتگیری تربیتی این کتاب الهی بر این است که انسانی تربیت کند که در همه امور فردی،خانوادگی،اجتماعی،سیاسی، نظامی،اقتصادی،و جز انیها متعادل باشد، انسانی که مشی و راه و رسمی متعادل داشته باشد چنانکه از زبان«لقمان حکیم»به فرزندش آمده است:«و اقصد فی مشیک»-لقمان:91.
علم اخلاق اسلامی،ص 014 ملا مهدی نراقی در اینباره مینویسد: «بر هر خردمندی واجب است که در اکتساب فضایل اخلاقی که حد وسط و اعتدال در خوی ها و صفات است و از جانب شریعت مقدس اسلام به ما رسیده است کوشا باشد و از رذایل که افراط و تفریط است اجتناب کند و اگر در این راه کوتاهی و تقصیر کند هلاکت و شقاوت ابدی گریبانگیرش میشود."