چکیده:
در این مقاله،ضمن تبیین اوضاع اقتصادی ایران در عصر شاه صفی،آن دسته از سیاستهای وی که در تنزل اقتصادی این دوره مؤثر بوده،بررسی شده است.دورهء چهارده سالهء سلطنت شاه صفی صفوی(1052-1038 ه.ق.)در مقایسه با برههء پیش از خود-یعنی دورهء زمامداری شاه عباس اول-با نتایج مطلوبی همراه نبود و منحنی قدرت صفویه در این عصر،روندی نزولی به خود دید.زمامداری شاه صفی،به ویژه در زمینهء اقتصادی،با کاهش تولیدات کشاورزی و آشفتگی وضعیت تجارت و در نتیجه،ضعف توان اقتصادی همراه بود.شکوفایی و رونق اقتصادی ایران در طی زمامداری شاه عباس اول که بر اثر اقدامات و اصلاحات گستردهء او به ویژه در زمینهء اقتصاد و رشد و توسعهء تجارت،خاصه تجارت ابریشم،پدید آمد،در دورهء جانشین او،شاه صفی،کاستیهایی به خود گرفت و در برخی جنبهها دچار تزلزل و نقصان شد.
خلاصه ماشینی:
"(مینورسکی،0731:13-03؛سخنان شاردن در شاردن،5431:ج 4،ص 661 و 073)7 در مورد برخی از این اقلام،به ویژه ابریشم،بعدها صفویان حتی نتوانستند تعهدات خود را در زمینهء تهیهء ابریشم مورد نیاز کمپانیها به انجام برسانند؛و یا اگر ابریشم تحویل میدادند،جنس آن به اندازهای نامرغوب بود که آن را به مصرف تهیهء طناب کشتی یا افسار اسب میرسانیدند(سانسون،6431:781)؛چنانکه سانسون کشیش که در زمان شاه سلیمان در ایران بوده است،مینویسد: هلندیها از بدی جنس ابریشمی که از انبار شاه تحویل میگرفتند،مکرر شکایت میکردند.
نابسامانیها،سختگیریها و فشارهای این سلاطین،موجب کاهش درآمد عمومی و تضعیف امور کشاورزی و بازرگانی شد آنچنانکه نه تنها ثروت خود شاه سال به سال-با آن همه فشار بر مردم-کاهش یافت،بلکه در تولید و تجارت محصولات،از جمله ابریشم، کاهش قابل ملاحضهای رخ داد تا آن حد که بازرگانان و شرکتهای خارجی نیز در معاملات ابریشم با ایران متضرر میشدند و چندان رغبتی به آن نشان نمیدادند.
تشدید سیاست تبدیل املاک ممالک به خاصه،تزلزل نظام تجاری ابریشم و نابسامانی وضعیت تجارت،کاهش مناسبات خارجی با اروپاییان،به ویژه پس از صلح زهاب،عدم توجه کافی به نقش ارامنه در توسعهء تجارت خارجی،رقابت کمپانیهای اروپایی با یکدیگر و تسلط کمپانی هلندی بر تجارت ایران همراه با وضعیت کشاورزی و کاهش تولید و فشار مالیاتی بر مردم،از جمله عواملی است که در ضعف اقتصادی عصر شاه صفی تأثیر گذاشت و این موارد خود از پیامدهای زمامداری شاه صفی محسوب میشوند."