چکیده:
اختلافات تفسیری بیشتر از سه موضوع سرچشمه میگیرد:متن قرآن،موقعیت نزول و شخصیت مفسر.اینها را میتوان به عنوان عواملی اصلی در اختلاف تفاسیر نام برد. علاوه بر این عوامل،شرایط سیاسی و اجتماعی سده اول اسلام نیز در تشدید اختلافات تفسیری بسیار مؤثر بوده است و فرقههای مذهبی که خود از این شرایط نشأت گرفته و دیگر عواملی که در این مقاله به آنها اشاره شده به اختلافات تفاسیر دامن زدند که در این مقاله به تبیین مهمترین عوامل اختلافات تفسیری با تأکید بر قرن اول میپردازیم.
Difference in interpretation is mainly rooted in three issues: the Qur'an's texts، the revelation occasion، and the personality of the interpreter. These can be mentioned as the main factors; however، the socio-political situations of the first/seventh century have also been influential، as the appearance of religious sects originating from this milieu fuelled this problem. In this article، the writer has attempted to analyze the variety of interpretations mentioned above.
خلاصه ماشینی:
علاوه بر این عوامل،شرایط سیاسی و اجتماعی سده اول اسلام نیز در تشدید اختلافات تفسیری بسیار مؤثر بوده است و فرقههای مذهبی که خود از این شرایط نشأت گرفته و دیگر عواملی که در این مقاله به آنها اشاره شده به اختلافات تفاسیر دامن زدند که در این مقاله به تبیین مهمترین عوامل اختلافات تفسیری با تأکید بر قرن اول میپردازیم.
آگاهی صحابه نسبت به زبان عرب نیز یکسان نبود،آنچنانکه در تاریخ نقل شده برخی اطلاعات گسترده داشتند و آشنا با واژههای غریب بودند؛چون ابن عباس و برخی دیگر اینگونه نبودند، چون عدی بن حاتم که در مورد آیه 781 سوره بقره و کلوا و اشربوا حتی یتبین لکم الخیط الأبیض من الخیط الأسود من الفجر که از ظاهر آن پنداشته بود که باید دو ریسمان سفید و سیاه را در مقابل نور فجر گرفت و از هم تشخیص داد3.
اجتهاد شخصی دیگر عامل درونی در تشدید اختلاف تفاسیر،اجتهاد شخصی صحابه و دیگر مفسران در صدر اسلام(ترجیحا قرن اول) میباشد،مانند ابن عباس که به عنوان سردمدار این حرکت معرفی شده2و از آن در برخی کتب به تفسیر به رأی صحیح یاد شده3و از واضحات تاریخ است.
3و افزون بر عمل منافقان تفاوتهای دانش خلفا و نگرش آنها بر تفسیر(به استثنای امام علی علیه السلام که دارای عصمت است)تأثیرگذار بر اختلافات بود؛مثلا از ابو بکر دربارهء آیه و کان الله علی کل شیء مقیتا سؤال شد،در پاسخ گفت: کدامین آسمان به من سایه میافکند و کدامین زمین مرا دربرمیگیرد اگر درباره کتاب خدا آنچه را ندانم به زبان آورم.