چکیده:
در سال 1378 در هنگام اولین فصل کاوش در محوطه باستانی مسجد کبود تبریز،تعدادی گور مربوط به عصر آهن کشف شد.یکی از گورها حاوی دو اسکلت بود که بهطورکامل بلوکبرداری شد و به موزه ملی تبریز انتقال یافت.(تصویر 1)در سال 1379 نیز برای اولین بار در ایران اندیشه ایجاد یک سایت-موزه[محوطه مسجد کبود تبریز]شکل گرفت.حفظ این محوطه برای باستانشناسی ایران و منطقه،حائز اهمیت بسیاری است،زیراکه این محوطه به علت وجود دورههای مختلف از اواسط هزاره دوم تا دوره اسلامی،تفاوتهای ویژهای با محوطههای دیگر دارد.موقعیت و اهمیت این محوطه سبب شده است تا آنرا بههمانصورتیکه هست،به عنوان یک سایت-موزه(تصویر 2)حفظ نمود1،لذا اسکلتهای بدستآمده در همان محل،حفظ و نگهداری شدند(تصویر 3).در این مقاله،به مناسبت تأسیس چنین سایت موزهای، به مسئله حفاظت و مرمت استخوانهای بهدستآمده از کاوشهای باستانشناسی،میپردازیم.
خلاصه ماشینی:
"در جانور باستانشناسی وجود استخوانهای حیوانی در محوطه کاوش نیز بیانگر گونهی حیوانات موجود در آن منطقه بوده و براساس شکل و اندازه استخوانها در زمان شکار و یا قربانی کردن حیوان برای تدفین را مشخص نمود و حتی میتوان به شرایط آبوهوایی آن منطقه،در زمان دفن استخوانها پی برد.
فرمول ترکیبی عمومی برای سه گونه اصلی آن عبارت است از: Ca5(PO4)3(OH,F,Cl) بررسی روند فرسایش و تخریب در استخوانهای باستانشناختی فساد و تخریب در یک استخوان باستانشناختی طی پنج مرحله صورت میگیرد: الف)مشکلات و بیماریهای پیش از زمان دفن و نحوه دفن: نوع و نحوه تخریبی که استخوان در زمان پیش از دفن با آن روبرو بوده است بخشی از ماهیت تاریخی شیء محسوب میشود و مرمتگر بایستی به این موضوع توجه کافی داشته باشد.
(تصویر 15) (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 15-عکاسی از اسکلت با اشل و سایر اطلاعات مربوط به محل کاوش(عکس از گروه باستانشناسی محوطه باستانی مسجد کبود تبریز) طراحی از اسکلت به همراه محیط اطراف آن و سپس ثبت دقیق آن در برگههای مخصوص،تحت عنوان شناسنامه از دیگر ضروریات اجراشده در این مرحله است.
(تصاویر 18 و 19) (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصاویر 18 و 19-استحکامبخشی استخوان در هنگام کشف(عکس از گروه کاوش باستانشناسی محوطه باستانی مسجد کبود تبریز) استخوانهای مرطوب را با ملایمت و در سایه(دور از نور خورشید)برای افزایش مقاومت و محکمی و همچنین جلوگیری از تاب برداشتن آنها،خشک کرده و سپس استحکامبخشی مینمایند و درصورتیکه نتوان استخوانها را خشک کرد،از پلی اتیلن گلیکول بعنوان تثبیتکننده و یا امولسیون پلی وینیل استات 2 تا 3%در آب استفاده میشود."