چکیده:
موضوع وظایف مجلس و شرایط و قلمرو قانون گذاری در تاریخ معاصر کشور ما همواره در ارتباط با دو عنوان کلی دین و قلمرو آن از طرفی و مباحث مرتبط با حقوق عمومی و علوم سیاسی از سوی دیگر مطرح گشته است. در این میان با توجه به نفوذ و تاثیرگذاری عمیق دستگاه روحانیت و علما در تحولات نظری و عملی جامعه ما، بررسی موضوع از این نظرگاه از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. در میان طیف وسیع علمای معاصر عملکرد سیاسی – اجتماعی و نظرات فقهی مرحوم آخوند خراسانی در دوران مشروطیت از جایگاه ممتازی برخوردار بوده و بررسی مسائل مربوط به مجلس و شرایط قانون گذاری از نظر ایشان می تواند به گسترش مفاهیم حقوقی و سیاسی در چارچوب نظری نظام اسلامی منجر گردد. بررسی این مساله محور اصلی این مقاله را تشکیل می دهد.
The issue of functions of parliament and the conditions as well as the sphere of legislation in the contemporary history of our country، has always been correlated with the general topic of religion and its sphere on the one hand، and with the issues relevant to public law and political science on the other. Regarding the deep influence of the Muslim clergymen in the theoretical and practical development of the society، Study of the issue from this perspective is of high singinficance. Among the wide range of the contemporary scholars، the socio-political performance and jurisprudential views of the Late Akhund Khurasani in the constitutional era hold a particular position. Study of the issues relevant to parliament and conditions of legislation in his view can lead to the development of legal as well as political concepts in the theoretical framework of the Islamic system. The Present article focuses on this issue.
خلاصه ماشینی:
در میان طیف وسیع علمای معاصر عملکرد سیاسی–اجتماعی و نظرات فقهی مرحوم آخوند خراسانی در دوران مشروطیت از جایگاه ممتازی برخوردار بوده و بررسی مسائل مربوط به مجلس و شرایط قانونگذاری از نظر ایشان میتواند به گسترش مفاهیم حقوقی و سیاسی در چارچوب نظری نظام اسلامی منجر گردد.
به هرحال برای آشنایی با قسمتی از این اتفاق بدیع و مسأله نو ظهور اجتماعی-دینی؛ یعنی قانونگذاری و تشکیل مجلس شورا در کشور اسلامی ایران و بررسی نظرات یکی از مؤثرترین افراد آن دوره؛ یعنی مرحوم آخوند خراسانی به عنوان مرجع بزرگ شیعیان لازم است ابتدا آشنایی اجمالی با مشروطه و اوضاع سیاسی آن دوره و تا حدی نقش علما در آن، پیدا کنیم تا بهتر به علل ورود آخوند خراسانی به این عرصه و زمینهها و آثار ان به ویژه در زمینۀ قانونگذاری و مجلس پی ببریم.
در نامهای که آخوند(ره) به یکی از وعاظ طراز اول ایران؛ یعنی آقا شیخ محمد سلطان المحققین نوشته، انگیزۀ خود را از حمایت نسبت به نهضت مشروطیت ایران چنین بیان داشته: «غرض ما از این همه زحمت ترفیه حال رعیت و رفع ظلم از آنها و إعانۀ مظلوم و اجرای احکام الهیۀ عزإسمه و حفظ وقایۀ بلاد اسلام از تطاول کفار و امر به معروف و نهی از منکر و غیرها از قوانین اسلامیۀ نافعهالقوم بوده است.