چکیده:
باتوجه به اهمیت حکومت در ادارهء جوامع بشری،به ویژه از نگاه مکتب اسلام،و نیز نقشی که پیامبر اسلام حضرت محمد(ص)،به مثابه برترین الگو از منظر قرآن، در توجه به حکومت دارد،آگاهی از اندیشههای ایشان در این خصوص میتواند در تعیین سرنوشت امروز جوامع بشری مؤثر و تعیین کننده واقع گردد.حضرت محمد(ص)پیامبری است که با تکیه بر وحی الهی و اصل اساسی فطرت انسانی، حکومت را بهعنوان ضرورتی حیاتی که ضامن مصالح و حقوق انسانهاست،مطرح کرده و در تبیین آن بر مفهوم«رعایت»تکیه نموده است.ازاینرو،در این نوشتار ما به اختصار به بررسی چیستی حکومت با توجه به مفهوم رعایت از دیدگاه این پیامبر بزرگ(ص)میپردازیم.بر این اساس،پرسش اساسی این نوشتار این است که پیامبر اسلام(ص)چه تعبیری از«حکومت»ارائه کرده است و آن را چه میداند؟ باتوجه به این پرسش،مفروض اصلی ما این است که باتوجه به ایجاد جامعهء سیاسی و تشکیل حکومت توسط رسول الله(ص)در مدینه و باتوجه به تکیه ایشان بر وحی الهی و شناختش از انسان،حکومت را«رعایت»و«مراعات»به مفهوم نگهبانی و حراست دانسته که بیانگر جهتگیری و کنش مدبرانه در جهت خیر و سعادت عمومی و احقاق و مصالح امت است.ایشان بر همین اساس رعایت را سیاست و رابطهای انسانی دانستهاند که حق تکتک افراد جامعه به صورت برابر است؛یعنی از منظر حضرت(ص)همگان در عین رعیت یا شهروند بودن راع و نگهبان در برابر یکدیگر هستند.پس حکومت تنها،امانت و مسئولیتی حیاتی برای ادارهء امور عمومی مردم(همگان)است.
خلاصه ماشینی:
"حکومت نیز فرمانروایی و مسئولیت است و این موضوع مورد توجه برخی از اندیشمندان مسلمان قرار گرفته است؛برای مثال،شهید صدر در تعریف حکومت از دیدگاه اسلام مینویسد: «حکومت در دولت اسلامی عبارت است از رعایت و حفظ شئون امت بر اساس شریعت اسلامی و به همین جهت بارها بر حاکم(فرمانروا)اسم «راعی»و بر فرمانبرداران(مردم)نام«رعیت»اطلاق شده است؛همانگونه که در حدیث شریف(کلکم«راع»و کلکم مسئول عن«رعیته»)(مجلسی، 4041 ق،ج 27،ص 83)آمده است»(صدر،0141 ق،رقم 6) در اینجا شهید صدر به مفهوم و محتوای نظری و مفهومی یا چیستی و ماهیت حکومت توجه دارد نه به شکل ظاهری آن و لذا از این سخن استنباط میشود حکومت،یعنی حفظ مصالح و شئون امت؛و حکومت اسلامی نیز مصالح و شئون امت اسلامی را در درون دولت اسلامی و بر مبنای شریعت و دین اسلام حفظ و حراست میکند.
در این احادیث موضوع رابطه دوجانبهء سیاست و حکومت و سایر روابط مشابه با قید تأکید بیان شده است که از سویی،بیانگر اهمیت مسئله و از سوی دیگر، نشان از توجه پیامبر خدا(ص)به سرنوشت انسانها و جوامع بشری به ویژه امت خویش است و اینکه حضرتش قصد دارد با ارجاع حکومت به رعایت و برابر دانستن این دو معنای حقیقی حکومت را بیان کند و این امر،با دیدگاه آن حضرت که حکومت بر انسانها را امانت میداند:«هرکس سرپرستی مردمی را بپذیرد و در آن با امانت و دلسوزی رفتار نکند،رحمت خدا که همه چیز را در بر گرفته است،به او نخواهد رسید» (راهنمای انسانیت،7731،ص 84)،انطباق کامل دارد."