چکیده:
نخستین گام برای ایجاد بورس کالا شناسایی ساز و کارها،ویژگیها،ابزارها،نهادهای اجرایی7 نظارتی،حقوقی و قانونی آن است.در این مقاله ضمن معرفی بورس کالا و ویژگیهای آن، ابزارهای قابل داد و ستد از قبیل قراردادهای آتی و پیمان آتی و ویژگیهایشان مورد بررسی قرار میگیرد.سپس به چارچوب نظارتی نهادی و قانونی بورس کالا پرداخته میشود و شاخصهای ورود کالا به بورس معرفی و پیامدهای ایجاد بورس کالاهای کشاورزی در کشور بررسی میشود. مدیریت ریسک قیمت یکی از مهمترین مباحث اقتصادی است.در این خصوص اقدامات تأمینی از جمله مهمترین روشهای کاهش و تعدیل ریسک است.به دلیل ماهیت عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی،قیمت این محصولات نوسانات زیادی دارد.این نوسانات از جمله مهمترین دلایل برقراری بازارهای آتی است.در یک تعریف عام عبارت«بورس کالا»به هربازار متشکل که در آن داد و ستد انجام میگیرد گفته میشود.سازوکار تمرکز داد و ستد در این بازارها،رقابتی مؤثر بین خریداران و فروشندگان ایجاد میکند.این تعریف میتواند بورسهایی از نوع حراج حضوری را نیز شامل شود. امروزه،همزمان با بحث آزادی داد و ستد کالاهای کشاورزی در بسیاری از کشورها و عدم تمایل دولتها به حمایت از محصولات کشاورزی،نیاز به ایجاد بورسهای کالا به منظور فراهم نمودن زمینهای برای کشف قیمت محصولات کشاورزی و ساز و کار داد و ستد فیزیکی این محصولات بیش از بیش آشکار میشود.
خلاصه ماشینی:
"این واقعیت یعنی بیثباتی ذاتی قیمت در بازار کالاها به ویژه کالاهای کشاورزی که از عرضه و تقاضای آنها ناشی میشود،یکی از دلایل عمده ایجاد بازارهای آتی کالا به عنوان بازارهای متشکل برای داد و ستد ابزارهای ریسک قیمت باشد.
با توجه به مطالب فوق،به منظور طراحی چارچوبی برای راهاندازی بورس آتی کالا در ایران میبایست مواردی مانند الزامات اولیه تشکیل بورس آتی کالا،شناسایی الگوی ساختار بازار-با توجه به تجربه کشورهای مختلف-ارائه ساختار پیشنهادی برای نهاد تنظیمگر بازار،شناسیی ابزارهای مالی قابل داد و ستد در آن و در نهایت طراحی سازوکار اجرایی بازار در نظر گرفته شود.
الزامات اولیه تشکیل بازار آتی کالا به منظور ایجاد بازار داد و ستد ابزارهای مشتق از جمله بورس آتی کالا،آنچه بیش از هرچیز لازم و ضروری به نظر میرسد،وجود یک چارچوب قانونی است.
با در نظر گرفتن زمینههای حقوقی،شرعی و قانونی موجود ایران در مراحل اولیه تشکیل بورس آتی کالاهای کشاورزی، قراردادهای آتی کالا شامل قراردادهای تحویل آتی1و قراردادهای پیمان آتی2و همچنین قرارداد پیش خرید کالا به منظور داد و ستد در این بورس پیشنهاد میشود.
در مقایسه با قرارداد تحویل آتی کالا،قرارداد پیمان آتی قراردادی است که در یک بورس یا بازار سازمان یافته برای خرید یا فروش میزان معینی از یک کالای مشخص با قیمتی تعیین شده برای یک زمان معین در آینده منعقد میشود.
روش تحویل توافقی که به عنوان یکی دیگر از روشهای داد و ستد ابزارهای مشتق در بورس آتی کالا پیشنهاد میشود،مبتنی بر توافق بین خریدار و فرشنده برای تحیل کالای موضوع قرارداد است."