چکیده:
مطالعاتی که از دهه 1970 در خصوص رابطه رشد و تجارت خارجی انجام گرفته است، مؤید رابطه مثبت بین صادرات و رشد اقتصادی میباشد.در مقاله حاضر با توجه به تکیه اقتصاد ایران بر نفت و صادرات نفتی سعی شده است با طرح مدلی، چگونگی توجیه رشد اقتصادی توسط دو عامل: استخراج ذخایر زیرزمینی و انباشت ذخایر ارزی مورد بررسی قرار گیرد.از این رهگذر با طرح مفروضاتی نشان خواهیم داد، افزایش ذخایر ارزی که خود از طریق گسترش صادرات حاصل میشود، موجبات افزایش محصول ملی را فراهم میکند.سپس به این سوال اساسی پاسخ داده میشود که آیا افزایش صادرات و در نتیجه افزایش ذخایر ارزی میتواند تا بینهایت موجب افزایش تولید ملی گردد و یا باید حدومرز بهینهای برای آن یافت.اساسا بمنظور حداکثر کردن رفاه جامعه چه نسبتی از محصول ملی باید در داخل مصرف شود و چه نسبتی بمنظور کسب رشد اقتصادی صادر گردد؟بعبارتی، سهم خالص صادرات از محصول ملی چقدر باشد که هدف حداکثر رفاه ناشی از رشد اقتصادی مطلوب تحقق یابد؟در مدل مذکور ثابت شده است که سهم خالص صادرات دقیقا برابر با کشش تولیدی«عامل استخراج منابع»زیرزمینی میباشد.سپس براساس دادههای دو دهه اخیر، کشش تولیدی ذخایر زیرزمینی در اقتصاد ایران محاسبه میگردد.از این طریق اندازه بهینه صادرات کشور تعیین میشود که تضمین کننده رشدی پایدار و رفاهی حداکثر برای جامعه میباشد.
خلاصه ماشینی:
"بدین ترتیب تابع تولید به صورت زیر تعریف میگردد::میزان محصول ملی در دوره t :میزان استخراج منابع طبیعی(نفت)در دوره t :میزان ذخایر ارزی موجود:میزان سرمایه در دوره t :تعداد نیروی کار در دوره t در این مدل فرض میشود که سرمایه و نیروی کار، عوامل ایجاد کننده محدودیت در رشد اقتصادی نمیباشند و طی دوره مورد بررسی، سرمایه(غیرارزی)و نیروی انسانی بکار رفته در اقتصاد ثابت میباشند.
با این فرض که منابع پایانپذیر در مدت زمان t استخراج گردد، پس داریم:(6)با جایگزینی کردن رابطه(5)در رابطه(6)و حل مسئله داریم:(به تصویر صفحه مراجعه شود)اگر T به سمت بینهایت میل کند در آنصورتبه سمت صفر میل میکند:با افزایش y، c نیز افزایش مییابد، و چنانچه تولید ثابت باشد، مصرف نیز در طول زمان ثابت باقی میماند و در حالت کلی خواهیم داشت:(7)از طرفین رابطه(7)نسبت به X مشتق میگیریم در نتیجه خواهیم داشت:(8)(9)رابطه(7)را در(9)جایگزین میکنیم:(10)پس داریم نرخ رشد ذخایر ارزی موجود در دستگاه اقتصادی ضریبی است از کل مقدار تولید.
تابع تولید به صورت:(1) Y :تولید ناخالص ملی به قیمت جاری(میلیون دلار) F :جمع تراکم موازنه پرداختها از سال 1353 تا 1373(میلیون دلار) R :استخراخ تراکمی نفت(هزار بشکه)از طرفین رابطه 1 لگاریتم میگیریم:(به تصویر صفحه مراجعه شود)و با اطلاعات دوره 20 ساله، معادله فوق را به روش SLO و با فرضتخمین میزنیم که خواهیم داشت:(به تصویر صفحه مراجعه شود)با توجه به اینکه ضریبدر حالت تعادل برابرمیباشد، متوجه میشویم که در حالت تعادل نسبت نرخ رشد ذخایر ارزی به تولید ملی، باید برابر با کشش تولیدی استخراج تراکمی نفت باشد که در مدل فوقالذکر 18/0 تخمین زده شده است."