چکیده:
مردم کوفه مهمترین یاران امام علی(ع) در دوران پنج سال خلافت ایشان بودند، اما اطاعت آنها از امام همیشگی نبود و بعد از پیکار بزرگ صفین، اطاعت از حضرت علی(ع) در بین کوفیان سستی یافت. این تحول ناشی از تفکرات افراطی و تفریطی بود که در بین گروهی از آنان شیوع یافت و به سرعت، نگرش آنان را در مورد جنگ با شامیان تحتالشعاع قرار داد. مردم عراق قبل از حرکت برای نبرد با شامیان و معاویه تقریبا در جنگ با قاسطان یکدل بوده و بزرگانشان در ضرورت اقدام به جنگ با بازماندگان احزاب مخالف پیامبر(ص) سخنرانی نمودند و مردم هم تقریبا همدل و هماهنگ بودند و مخالفان که تعدادشان کم بود، جرأت و جسارت مخالفت نداشتند؛ اما بعد از جنگ صفین، کار به جایی رسید که گروهی از همین مردم دچار تغییر موضع شدند.در نوشتار حاضر در پی پاسخگویی و علتیابی این مسئله هستیم که چه چیز باعث این تغییر نگرش شد؟ بهگونهایکه در نهایت تعدادی از یاران امام، ابتدا به پذیرش حکمیت تن دادند و سپس شخصی مثل ابوموسی اشعری را که مخالف اینگونه جنگها بود، بهعنوان حکم بر امام تحمیل کردند؟
خلاصه ماشینی:
"وی در طول دوران خلافت امام علی علیه السلام علیه آن حضرت تبلیغ می کرد و ایشان را در نبرد با اهل قبله بر باطل می دانست و در همین راستا سعی داشت در مذاکرة حکمیت، خلافت عبدالله بن عمر را که اندیشه ای مثل خودش داشت، به عمرو بن عاصبقبولاند (منقری، 1404ق، ص542)، حتی بعد از اینکه عمرو در ماجرای حکمیت، ابوموسی را فریب داد اشعری بر حقانیت عقیدة خویش تأکید می نمود و در نامه ای به امام علی علیه السلام نوشت که من هیچ گاه پشتیبان ستمکاران نخواهم بود (ابن ابی الحدید، 1337ق، ج2، ص 260)، هرچند در عمل برخلاف سخنان خویش و توصیه هایی که به نقل از حضرت رسول بیان می نمود در مذاکرات وارد شد.
بعد از شهادت امام علیه السلام نیز مردم زیادی با خلیفه جدید همراه شدند، ولی این همراهی انسجام و استحکام نداشت، گروهی از سر دلسوزی به واسطة نافرمانی های مکرر از امام علی ;علیه السلامدر اواخر خلافت ایشان، کسانی از خوارج برای نبرد با معاویه(نه اینکه امام را قبول داشته باشند) و افرادی هم با انگیزه دفاع از عراق در برابر شام با امام حسن علیه السلام همراه شدند.
معاویه بنا به علل متعدد، ازجمله درایت شیطانی خودش و نبوغ نخبگانی که از دیدگاهایشان بهره مند می شد و هم به این علت که مدتی طولانی و پیوسته در عهد عمر و عثمان حاکم شام بود، قدرتمند شده بود و امام علی علیه السلام برای شکست دادن سپاه قدرتمند شام مجبور به نبردی شد که کشته های فراوان داشت و فراوانی کشته های صفین موجب پذیرش شعارهای قاعدین شد و باعث دگرگونی بسیاری از کوفیان گردید."