چکیده:
مفهوم بهره، از اساسیترین مفاهیم اقتصادی است.هدف این مقاله، نقد مفهومسازی بهره در نظریات اقتصادی متفکرین مسلمان است.پرسش اصلی این است که متفکرین مسلمان چه تصویری از این درآمد ارائه میکنند و آن را چگونه تبیین مینمایند؟روش کار عبارت است از مطالعه تطبیقی مفهوم بهره در تئوریهای بهره متعارف و نظریات متفکرین مسلمان نتیجه بحث این است که موضوع مباحث بهره در آثار اسلامی، بهره قراردادی است.به هیمن دلیل، تحلیل بهره در مباحث اقتصادی متفکرین مسلمان، بیشتر حول مفهوم پول، و نه سرمایه حرکت میکند.در نظریات متفکرین مسلمان هیچ توضیحی در مورد ماهیت درآمد حاصل از سرمایه ارائه نمیشود و گر چه درآمد حاصل از سرمایه سود نامیده میشود، اما ماهیت وجودی آن مورد دقت علمی قرار نمیگیرد. در این مقاله نشان داده خواهد شد که ماهیت وجودی سود، به مفهوم عمیق بهره طبیعی وابسته است.ماهیت وجودی انواع حقوقی بهره قراردادی نیز به این مفهوم بنیادی بستگی دارد.
خلاصه ماشینی:
"مجموع مباحث فوق نشان میدهد که در نظریات متفکران مسلمان، 1-به دلیل تاثیرپذیری از مفهوم بهره قراردادی، پول-نه سرمایه-محور بحث بهره قرار گرفته است، 2-کلیه این نظریات در ضمن پرداختن به مسئله بهره قراردادی، وجود ارزش اضافی یا بهره طبیعی را به طور مستقیم و یا غیرمستقیم تایید میکنند، 3-تحلیل اقتصادی منحصر به فرد و مستقلی که بتواند مبین ماهیت وجودی این درآمد باشد، ارائه نمیشود و4-موضوع تحلیلهای حقوقی، بهره قراردادی در قرض-با تعریف مشخص آن-است؛بنابراین، از مجموعه مباحث فقهی، اقتصادی و حقوقی که متفکرین مسلمان ارائه میکنند، نمیتوان مفهوم بهره طبیعی را در نظام اقتصادی منکر شد؛به خصوص اگر این مفهوم-همانطور که بیان خواهد شد-نقش و جایگاه مهمی در کل نظام قیمتی داشته باشد.
به این شکل که گفته میشود نرخ نهایی تبدیل(قیمت سایهای)یک امر ذهنی است؛پس، قیمت بازاری وجود ندارد!؟)P} آوردن بستر طبیعی برای رباخواری ندارد؛اما واقع امر به گونه دیگری است؛بهره طبیعی گر چه زمینهساز تداول بهره قراردادی به شکل ربا است، اما این تنها نقش کوچکی است که این مفهوم مهم اقتصادی در اقتصاد ایفاء میکند؛زیرا اولا ماهیت وجود درآمدهای حاصل از سرمایه، که در نظریات اقتصادی متفکرین مسلمان از آن به سود تعبیر میشود، مبتنی بر مفهوم نرخ بهره طبیعی است؛چرا که بدون وجود نرخ بهره طبیعی، ارزش مبادلهای کالاها مشخص نمیشود و بدون مشخصبودن ارزش مبادلهای کالاها، مفهوم سود تحقق پیدا نمیکند؛ثانیا نرخ بهره طبیعی نقش مهمی در تخصیص بین زمانی منابع در نظام مبادله دارد؛ثالثا همانگونه که بهره طبیعی عامل اقتصادی ایجاد پدیده ربا است، عامل اقتصادی پدیدارشدن سایر انواع بهره قراردادی-نظیر اجاره، درآمد اضافی در بیع نسیئه، سود مضاربه و غیره-نیز است."