چکیده:
خلیج فارس و کشورهای حاشیه آن در طول تاریخ از اهمیت قابل ذکری برخوردار بوده و نقش عمدهای در تحولات فرهنگی و تمدنی منطقه و جهان ایفا نموده است؛امروزه نیز یکی از مهمترین مناطق اقتصادی و سیاسی جهان را تشکیل میدهند.اهمیت اطلاع و آگاهی از مسائل این مجموعه به خصوص برای ایرانیان که بخش مهمی از آن را تشکیل دادهاند امری غیر قابل انکار است.تمدنهای درخشان بین النهرین؛ایران باستان و اسلام در نواحی مجاور این آب راه شکل گرفتهاند که طی دوران اوج و عظمت خود دستاوردهای تمدنی و فرهنگی عمدهای را به جهان عرضه کردهاند.موقعیت ویژهی جغرافیای خلیج فارس موجب شده تا این منطقه به یکی از مراکز اصلی تبادلات اقتصادی و مراودات اجتماعی بین نواحی شرق آفریقا؛حوزه اقیانوس هند و جنوب شرق آسیا تبدیل شود و همواره در مسألهی رقابت بین قدرتهای بزرگ منطقهای و جهان دارای جایگاه ویژهای باشد.حضور قدرتهای استعماری بیگانه در خلیج فارس یکی از نمودهای بارز اهمیت آن در مناسبات بین المللی است؛با اکتشاف نفت در نواحی پست کرانهها و فلات قاره خلیج فارس این منطقه مرکز عمده تولید و صادرات نفت خاورمیانه گردید و بر اهمیت اقتصادی و سیاسی آن افزوده شد.هدف این تحقیق ارائه اطلاعات لازم در زمینه جغرافیای تاریخی خلیج فارس و مسائل کشورهای حاشیه آن (همسایگان جنوبی)میباشد؛هرچند رسیدن به این هدف به علت گستردگی؛پویایی و متنوع بودن مسائل منطقه وظیفهای بس دشوار میباشد.با همه اهمیتی که این منطقه در اقتصاد و مناسبات فرهنگی و سیاسی جهان داشته است تاکنون تحقیق و پژوهشی فراگیر در تمامی زمینههای این منطقه استراتژیکی صورت نگرفته است که با توجه به ضرورت اصالت و شناسایی آن محقق بر آن گردیده تا در زمینه جغرافیای تاریخی و مسائل کشورهای حاشیه خلیج فارس پژوهش حاضر را انجام تا مورد استفاده دانشجویان؛محققان و پژوهش گران این حوزه قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"وی در برابر ادعای تاریخی ایران نسبت به بحرین که در همان دهه مطرح شده بود،سخت برآشفته شد و این ادعا و بیدار شدن ایران و ایرانی را خطری برای دوام استعمار کشورش بر سرزمینهای عربی خلیج فارس قلمداد کرد و در جهت مقابله با ایران و ایرانی بودن نام آن دریا تلاش نمود.
با آغاز قرن هجدهم(م)وضع بازرگانان هلندی در ایران رو به ضعف نهاد و کمپانی هند شرقی هلند تصمیم گرفت شعبههای خود را در برخی شهرها تعطیل کند و تنها شعبههای بندر عباس و بوشهر را نگهدارد،اما پس از مدتی به علت بروز اختلافاتی میان مسئولین کمپانی و دولت عثمانی،شعبه بصره به جزیره خارک منتقل شد و طی 21 سال اشغال خارک،هلندیها به تجارت مروارید و ادویه پرداختند(وادالا،6531:ص 44).
استراتژی سیاست خارجی منطقهای روسها در خلال سالهای 5981- 0091(م)این بود که با تأسیس پایگاههای دریایی در خلیج فارس و استقرار نیروهای نظامی در آنها،و نیز ایجاد یک خط آهن سراسری شمال-جنوب در ایران و اتصال آن به راه آهن سراسری روسیه،ترتیبی اتخاذ کنند تا در موقع لزوم نیروهای نظامی روسی به منطقه اعزام شده و با استفاده از آن نیروها به هدفهای خود جامه عمل بپوشانند(ویلسن،6631:ص 992).
اگرچه بریتانیا در طول سالهای یاد شده از پیشرفت خودمختاری القاسمی در بندر لنگه راضی بود و در عمل دست به اقدام ویژهای برای تبدیل آن به یک شیخنشین عربی دیگر در شمال خلیج فارس نزد،ولی از سقوط آن حکومت خودمختاری بر آشفت و ادعای مالکیت قاسمیان شارجه بر جزایر ایرانی تنب، سیری و ابو موسی را پیش کشید."