چکیده:
عدم رشد بدنی، عقلی و روانی کودک، ضریب آسیبپذیری او را بسیار بالا میبرد.
بدین جهت در تعالیم ادیان الهی، مکتبهای تربیتی، نظامهای حقوقی، حقوق بینالملل و
قوانین کشورها برای مصونیت کودک از آسیبها، و جبران خسارتهای مادی، عاطفی و اخلاقی
او، روشهای حمایتی خاصی پیشبینی شده است. حمایت از حقوق مادی و معنوی کودک نیازمند
شناسایی مصادیق آن میباشد. حقوق معنوی کودک به حقوقی گفته میشود که به نحوی با
هویت و شکلگیری شخصیت عاطفی، عقلانی و فکری او مرتبط میباشد؛ حق تابعیت، حق نسب و
حق آموزش و پرورش از جمله حقوق معنوی کودک به شمار میآیند. نگارنده با شناسایی این
حقوق در مجموعه تعالیم تربیتی و حقوق اسلام، تجاوز و تخلف از حقوق معنوی کودک را
منشأ مسؤولیت دنیوی و اخروی، اخلاقی، مدنی و کیفری دانسته است. استقراء مفاهیم
تربیتی و تأمل در سیاق ادله متضمن این مفاهیم، امکان گذر از مسؤولیت اخلاقی به
مسؤولیت مدنی را میسر میسازد. نویسنده همچنین با بهرهگیری از روش اجتهادی به ا
ستناد قواعد فقهی لاضرر، حرج و بنای عقلای مبانی فقهی نظریه جبران خسارت به حقوق
معنوی کودک را ارائه نموده است.
خلاصه ماشینی:
"مؤلف قاموس نیز ضرر و ضرار را دارای یک معنی دانسته است با عنایت به این که ما واژه ضرر را به معنای اعم از مادی و معنوی به شمار آوردهایم، چنان که شخصی معنای ضرار را همان معنای ضرر تلقی نماید، او فراگیری ضرار را مانند ضرر بر خسارت به حقوق معنوی مورد پذیرش قرار دادهاست و در نتیجه لاضرار را در بیان رسولاکرم(ص) در حدیث «لاضرر و ضرار فی الاسلام» باید حمل بر تأکید لاضرر نمود.
نظریه نفی حکم ضرری و امکان اثبات حکم شرعی جبران خسارت به حقوق معنوی کودکان مرحوم ملا احمد نراقی معتقد است قاعده نفی ضرر و ضرار تنها حکمی را که موجب ضرر باشد، نفی مینماید و اصولا برای اثبات حکم دلالتی ندارد؛ بلکه اثبات حکم نیازمند به دلیل دیگری است.
برای مثال اگر فردی به کودکی خسارت معنوی ایراد نماید و آن را جبران نکند و آن کودک در تنگی و ضیق مادی یا معنوی قرار گیرد، آیا عدم جبران چنین خسارتی که موجب حرج است با قاعده نفی عسروحرج برداشته میشود تا تحمیل کننده حرج نامشروع ملزم به جبران آن تلقی شود؟ البته با ملاحظه مباحث تفصیلی مربوط به این سؤال در قاعده لاضرر تا حدود زیادی پاسخ آن روشن میگردد، ولی نظر به اهمیت پاسخ به این سؤال در جواز جبران خسارت به حقوق معنوی کودکان به استناد قاعده نفی عسروحرج، بایسته است به اختصار بدان اشاره گردد."