چکیده:
علاء الدولهء سمنانی،عارف قرن هشتم هجری،بر آن بوده است که در پایان عمر تفسیر باطنی کاملی در 42 جلد بر قرآن بنویسد:او این قصد خود را با تکملهای عملی میسازد که بر تفسیر عرفانی نجم الدین رازی،معروف به بحر الحقائق و المعانی، مینویسد،و در همانجا یادآور میشود که این جلد به منزلهء جلد نخست از تفسیر مفصل«مطلع النقط و مجمع اللقط»خواهد بود.تفسیر علاء الدوله از سورهء طور آغاز میشود و تا پایان قرآن ادامه مییابد،ولی در همان آغاز،سورهء فاتحه را نیز(به رغم اینکه در تفسیر بحر الحقائق و المعانی رازی،تفسیر شده بود)تأویل میکند. تکملهء علاء الدولهء سمنانی ضمنا این نکته را به اثبات میرساند که بر خلاف پندار برخی معاصرین،تفسیر بحر الحقائق و المعانی از آن نجم الدین کبری نیست. در پایان این مقاله،مقایسهای میان نثر علاء الدوله و نجم رازی در تفسیر صورت گرفته است.
The great eighteenth century mystic and scholar، Alal-Din Simnäni، has tried in his last years of life to write an interpretation with a mystical attitude on the Holy Quran in 24 volumes. He has done so by first writing an epilogue to Najm al-Din Räzi's interpretation of Quran under the title of "Bahr al-Haqayiq va-Ma'äni". There، he mentions that his writing will be the first volume of his lengthy work "Matläl –Noqat va Majm'a al–Loghat" Simnäni's interpuetation begins from sura of Tour unitl the end of the holy Qurän thaugh he also interprotes sura of Fäteha at the beginning of his work. Content of this epilogne shows that Bahral - Haghayiqh is not Najmal-Din Kobräs work. This paper also discusses the prose of Alä-Al-Dawlah and that of Najm Razi comparatively.
خلاصه ماشینی:
"در پایان این مقاله،مقایسهای میان نثر علاء الدوله و نجم رازی در تفسیر صورت
تفسیری که به خط او(شیخ نجم الدین دایه)نوشته شده بود،نه جلد بود و این تکلمه نیز یک جلد
قرن هشتم،بسیار مستند و قابل اعتمادتر است نسبت به نوشتهء کاتبی که در حاشیهء نسخهای،شیخ نجم الدین دایه را تکمیل کنندهء این تفسیر(پس از سوره الذاریات)دانسته است.
دو نکته باقی میماند:یکی اینکه علاء الدوله سمنانی،نام این بخش از تفسیر خود را«نجم
نکته دیگر اینکه علاء الدوله سمنانی در یادداشت خود آورده که نجم دایه تفسیر خود را تا
این گفتهء علاء الدوله را تأیید میکند که نجم دایه تفسیر خود را تا انتهای سورهء طور رسانده است
» نیز معروف است که این تفسیر مکمل و متمم تفسیر ناتمام نجم دایه رازی است،به طوری که
*مقایسه میان تفسیر نجم الدین دایه و علاء الدولهء سمنانی
شیخ رکن الدین علاء الدولهء سمنانی،چنانکه پیش از این یاد شده،در ابتدای تکملهء خود بر بحر
آنچه از مقایسهء همین مختصر نیز بر میآید،این است که نثر و تفکر شیخ علاء الدوله سمنانی در
تفسیر عرفانی خود،بسی سنگینتر و پیچیدهتر از نثر و شیوهء تفسیری نجم الدین رازی است.
در عبارات شیخ نجم الدین رازی،منقولاتی از دیگر مشایخ صوفیه نیز با عین عبارات و یا به شیوهء نقل به معنی،دیده میشود،ولی در شیوهء علاء الدوله سمنانی این نقل قولها یا اساسا وجود ندارد و اگر
ابو المکارم رکن الدین احمد بن محمد بیابانکی معروف به علاء الدوله سمنانی در حدود سال 756 هجری
ابتدای سوره النجم را در بر دارد و تألیف شیخ نجم الدین دایه صاحب مرصاد العباد است."