چکیده:
نظر به اهمیت کمکرسانی بهموقع و مداخلة فوری بلافاصله پس از بروز بلاهای طبیعی
بهویژه حوادثی که با خسارتها و تلفات جانی گسترده همراه هستند؛ و نیز ضرورت
اقدامات کوتاه و بلند مدت، در پیشگیری از پیامدهای زیانبار روانشناختی و اجتماعی
ناشی از اینگونه حوادث، پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت زندگی بازماندگان زمینلرزة
بم و میزان رضایت آنها از اقدامات صورتگرفته در چند هفته پس از بروز زمینلرزة
یاد شده انجام شده است. در این پژوهش که از نوع زمینهیابی است به منظور ارزیابی
وضعیت زندگی خانوادهها و سنجش نیازهای آنان، با 363 تن از سرپرست خانوارها (203 زن
و 160 مرد)، مصاحبههایی مکالمهگونه به عمل آمد که افراد به روش نمونهگیری
خوشهای ـ تصادفی از میان کل بازماندگان ساکن در چادرهای نصب شده در شهرستان بم
انتخاب شده بودند. برای گردآوری دادهها یک پرسشنامة چهار بخش (الف: ویژگیهای
جمعیتشناختی؛ ب: وضعیت محل زندگی؛ ج: وضعیت روانی ـ اجتماعی؛ د: نظر افراد دربارة
کمکهای دریافتی) و پرسشنامهای دیگر که دارای 6 پرسش آزاد (درباب بازسازی منطقة
آسیبدیده، مدیریت افراد محلی و افراد غیربومی، همچنین افراد دولتی) به کار برده
شد. دادههای گردآوری شده به کمک روشهای آمار توصیفی تحلیل و ارائه شد.
نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین درصد افراد شرکتکننده در این بررسی، در گروه
سنی 21-30 سال قرار داشتند و متأهل، دارای تحصیلات متوسطه و خانهدار بودند. درصد
بالایی از آنها از نظر دسترسی به امکانات و تسهیلات اولیه نظیر آب سالم بهداشتی،
مواد غذایی، وسایل پختوپز، دستشویی و توالت، صابون و مواد پاککنندة بهداشتی،
وسایل خواب و چادر محل اقامت رضایت نداشتند و با رضایتی در حد متوسط داشتند. همچنین
بسیاری از افراد این بررسی، از نظر امکانات آموزشی، فرهنگی، شغلی و تفریحی دچار
مشکلات و محدودیتهای جدی بودند به طوری که درصد بالایی از آنان هیچگونه دسترسی به
روزنامه، کتاب و دورههای آموزشی نداشته و فاقد برنامههای مربوط به فعالیتهایی
بدنی و اجتماعی بودهاند.
افزایش مشکلات روانی ـ رفتاری پس از بروز حادثه یاد شده و میزان سوءمصرف مواد از
یافتههای دیگر این بررسی بوده است. یافتههای پژوهش نشاندهندة اهمیت توجه به
وضعیت زندگی بازماندگان و فراهم کردن هرچه بیشتر امکانات اولیه زندگی و نیز تسهیلات
آموزشی، فرهنگی، تفریحی، خدمات بهداشتی، بهداشت روانی و بالاتر از آن امکانات شغلی
و ایجاد کار است.
خلاصه ماشینی:
"سامآرام*** دکتر ستاره فروزان****، دکتر مصطفی اقلیما***** نظر به اهمیت کمکرسانی بهموقع و مداخلة فوری بلافاصله پس از بروز بلاهای طبیعی بهویژه حوادثی که با خسارتها و تلفات جانی گسترده همراه هستند؛ و نیز ضرورت اقدامات کوتاه و بلند مدت، در پیشگیری از پیامدهای زیانبار روانشناختی و اجتماعی ناشی از اینگونه حوادث، پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت زندگی بازماندگان زمینلرزة بم و میزان رضایت آنها از اقدامات صورتگرفته در چند هفته پس از بروز زمینلرزة یاد شده انجام شده است.
ج) وضعیت روانی اجتماعی، شامل پرسشهایی درباب بیماری یا معلولیت جسمی، وضعیت سلامتی پس از حادثه، از دست دادن عضوی از خانواده، امکانات آموزش، فرهنگی و تفریحی برای کودکان و بزرگسالان، میزان فعالیت زنان، مردان، کودکان و نوجوانان در طی روز همچنین پس از غروب آفتاب تا هنگام خواب، روابط عاطفی اعضای خانواده با خود و سایر اعضای جامعه، نظر آنها دربارة چگونگی کمکهای ارائه شده و پیشنهادهای آنها برای بهبود ارائة خدمات.
به طور کلی این بررسی نشان داد که گروه بزرگی از افراد تحت بررسی ضمن آن که با استرسهای روانی شدیدی روبهرو شدهاند، از کمکهای دریافتی، وضعیت بهداشت محیط زندگی, گذران اوقات، امکانات آموزشی، فرهنگی و تفریحی و اوضاع اقتصادی و اجتماعی خود ناخشنود بودهاند.
4) محدودیتها و پیشنهادها پیشنهاد ما تدوین و تنظیم ابزاری پژوهشی است که بتواند در بلایای مختلف و شرایط متفاوت کاربرد داشته باشد و در عین حال تصویر جامعی از وضعیت روانی ـ رفتاری و اقتصادی ـ اجتماعی آنان نشان دهد، تا از طریق آن بتوان به طور منظم ارزیابیهای دقیقی از نیازها و شرایط بازماندگان با هدف برنامهریزی دقیق و ارائه خدمات انجام داد."