خلاصه ماشینی:
"کدام دانشور دینی است که همه آنچه را به نام دین در اذهان جای گرفته و بر زبانها جاری، و در رفتارها متبلور است مقبول و معتبر بداند؟ کدام دینپژوهی است که نداند بر بخشهایی از میراث دینی و مذهبی ما چه گذشته است؟ و کدام مورخ و متکلم دین است که نداند شکلگیری برخی از آموزههای دینی چه فرایندهایی را طی کرده است؟ به راستی چه کسی همه این فرایندها را قابل دفاع و پذیرش میداند؟ و سرانجام، چه کسی میتواند مدعی آن شود که وضع فعلی دینداری و دینباوری ما مورد پسند پیامبر بزرگ اسلام و دیگر اولیای دین است؟ اگر زمانی دستها بسته بودند و در تنگنای ستیزها، دشمنیها و تاریکاندیشیها جانها پریش و دلخسته بودند و جز حفظ اصل کیان دین و مذاهب، گزینه دیگری در ذهنها نمیگنجید، اما اینک که روزگار بسطید دینباوران است، چگونه میتوان پذیرفت که همچنان ترکیب باورها و ساخت رفتارهای دینی دستنخورده باقی بمانند و بلکه گاه شاهد سیری قهقرایی به گذشتههای غیر قابل دفاع باشیم."