چکیده:
اساس دین و دین داری تجربه دینی است» [شلایرماخر، متکلم و فیلسوف آلمانی (1768 - 1834)]. «اگر از من بپرسید که اساس دین و دین داری چیست؟ می گویم تجربه دینی.» محمد مجتهد شبستری. «زبان دین، زبان رمزی است.» [پل تیلیخ، متکلم و فیلسوف آلمانی (1886 - 1965).] «زبان دین، زبان رمزی است. محمد مجتهد شبستری. «فهم و تفسیر هر متنی مستلزم پیش فرض، پیش فهم و انتظارات است و فهم و تفسیر و قرائت قطعی و یقینی و نهایی نداریم.» [مارتین هایدگر (1889 - 1976) و هانس گئورگ گادامر (1900 -) از فیلسوفان و متفکران آلمانی.] «فهم و تفسیر هیچ متن دینی... بدون پیش فهم، پیش فرض ها، انتظارات و علایق ممکن نیست. در عالم انسان، واقعیتی به نام قرائت قطعی الانطباق یا تفسیر قطعی نداریم و همه قرائت ها ظنی است.» محمد مجتهد شبستری. دین و دین داری باعث حیات انسان و جامعه می شود. چنان که خداوند در قرآن می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا استجیبوا و للرسول اذا دعاکم لما یحییکم؛ انفال/ 24. ای کسانی که ایمان آورده اید، چون خدا و پیامبر، شما را به چیزی فرا خواندند که به شما حیات می بخشد، آنان را اجابت کنید.» اما همین دین حیات آفرین، ممکن است بر اثر تحریف و سوء تعبیر آدمیان محتوا و مفهوم اصیل خود را از دست بدهد. این وظیفه احیاگران و اصلاح گران دینی است که به ترمیم آن تحریف ها بپردازند تا خود و جامعه هرچه بیش تر بتوانند از این چشمه حیات بخش بهره مند شوند، اما گاه بر اثر شیوه ها و اعمال نادرست آنان، نه تنها فرد و جامعه به حیات واقعی خود نائل نمی شوند، بلکه گرفتار ضلالت و شقاوت هرچه بیش تر می گردند
خلاصه ماشینی:
"» (3) و در تعبیری دیگر میگوید: «در قرآن مجید هم دین به همین معنا آمده است، در این کتاب هم هسته اصلی دین همین تجربههاست و اگر از شناختهای دینی صحبت شده از آن شناختها بهعنوان تفسیر آن تجربهها صحبت شده است.
7. اگر اساس دینداری تجربه دینی است، دیگر معیار و ضابطهای برای تشخیص عقاید و آموزههای درست از نادرست وجود ندارد، بنابراین نمیتوان بیدلیل گفت که تثلیث باطل و توحید صحیح است یا بتپرستی نادرست و خداپرستی درست است.
زبان دین در جهان مسیحیت و غرب جناب آقای شبستری نظریه خود را در باب زبان دین، عینا از متفکران مسیحی برگرفته است هرچند ممکن است این نظریه در فضای مسیحیت تا اندازهای روا باشد، ولی در مورد اسلام، چنین نظری جایی ندارد و اینک این مسئله را روشن خواهیم کرد: 1.
در مورد تعارض علم و دین هم میتوان گفت که این نظریهها علمی، قطعی و یقینی نیست تا بتواند با آموزههای دینی تعارض داشته باشد، برفرض محال اگر یک نظریه علمی کاملا با دلایل معتبر ثابت شده باشد، در آن صورت قرآن میگوید: از علم و یقین تبعیت کن.
نقد هرمنوتیک از دیدگاه آقای شبستری همانطور که گفته شد، جناب آقای شبستری، مطالب خود را در مورد تفسیر متون دینی عینا از هایدگر و گادامر اخذ و اقتباس کرده است، اما آیا میتوان چنین عقیدهای را صحیح دانست و بر آن بود که تمام تفسیرها و قرائتها ظنی و غیریقینی است و خود اسلام نیز قرائتی ظنی و غیریقینی از دین است؟ ما چنین عقیدهای را به دلایل ذیل نادرست میدانیم: 1."