خلاصه ماشینی:
"سکولاریزم چه به صورت نظری ـ چنانکه امروزه برخی گویای آن هستند ـ ، و چه به صورت عملی ـ چنانکه در گذشته از سوی بسیاری از عالمان و دینداران معمول بوده است ـ بیتوجهی عمیق به ابعاد سیاسی و اجتماعی دین اسلام است، همچنانکه فراموشکردن آرمانهای معنوی و اخلاقی و فربه کردن جنبه سیاسی اسلام، بهگونهای که تحقق آن را لزوما در حکومت، آن هم در شکل خاصی ببینیم نیز دست بردن در نظم و مرتبت مفاهیم دینی است.
چهارم اگر بپذیریم که در اسلام نیز همچون دیگر ادیان، تحریف معنوی صورت گرفته است و نیز اگر بپذیریم که برخلاف برخی از دیگر ادیان که راه آنان به سوی منابع و تاریخ واقعی دینشان بسیار دشوار و حتی گاهی ناپیمودنی است، راه دستیابی ما مسلمانان به بسیاری از حقائق اسلامی راهیاست پیمودنی وبا دشواریهاییکمتر، در این صورت، باید اذعانکنیمکه مهمترین و اصلیترین رسالت روحانیان و عالمان دینی بازشناختن و نشان دادن اسلام واقعی و اصیل است.
روبروشدن با پیشرفتهای خیرهکننده غربیان و سیطره سیاسی، نظامی و حتی فرهنگی آنان بر جوامع اسلامی ـ با آن سابقه عظیم تمدنی ـ هر صاحب اندیشهای را در برابر این پرسش قرار داده که این همه فاصله میان غرب و شرق چرا و چگونه رخ داده است؟ همه کسانی که در دویست سال اخیر در سرتاسر جهان اسلام مسئله و دغدغه ذهنی آنها پاسخ به این پرسش بوده است، اگر ناامید یا مرعوب نشدهاند، گزینه اصلاحطلبی را برگزیده و چاره کار را در اصلاح تفکر دینی مسلمانان دیدهاند."