چکیده:
فلسفههای مضاف با دو نوع رشته فلسفه علوم و فلسفه حقایق ظاهر گشتهاند. فلسفه
علوم، دانش فرانگرانة توصیفی- تحلیلی رشته علمی و فلسفه حقایق، دانش درونگرانة
توصیفی - عقلانی پدیدههای حقیقی و اعتباری است.
فلسفه فلسفه اسلامی، دانش فرانگرانة فلسفه اسلامی و رویکردهای مشایی، اشراقی و
صدرایی و رهیافتهای شخصیتهای برجستة حکمت اسلامی است.
این مقاله، علاوه بر تبیین مفاهیم کلیدی تعریف پیشگفته و روششناسی تحقیق، به
انواع فلسفة رشتههای علمی و مسائل آنها و تفاوت رؤوس ثمانیه با فلسفههای علوم
پرداخته است. و در پایان چهارده مسأله مهم فلسفة فلسفه اسلامی بیان گردیده است.
خلاصه ماشینی:
"مسائل عمدة فلسفه علم عبارتند از: ـ بررسی پیش فرضهای علوم مانند علت و قانون؛ ـ حدود و همبستگیهای علوم و ارتباط آنها با یکدیگر؛ ـ تأثیر اجتماعی علوم؛ ـ بیطرفی و عینیت شناخت علمی؛ ـ روششناسی علوم (وارنوک، 1380: ص35و36)؛ رابعا فلسفه رشتههای علمی،معارف و دانشهای درجه دومند؛ یعنی ابتدا باید معرفتهای نظاممند و دارای دیسیپلین شکل بگیرند و تاریخی را بگذارنند؛ آنگاه مسائل و پرسشهای مربوط به آنها را جویا شد؛ اما فلسفهحقایق، معارف و دانشهای درجة اول هستند؛ یعنی مضافالیه آنها به صورت دانش نظاممند در نیامده و پس از بحث و بررسی درباره آن حقایق، فلسفه آنها به مثابه دانش معرفتی یا یک بخشی از ساختار دانش ظاهر میشود؛ برای مثال فلسفة ریاضی، دانش و پژوهشی دربارة مبانی علم ریاضیات است و با روش تحلیلی و فلسفی میکوشد در زمینة چیستی ریاضیات، چگونگی پیدایی نظریات، ساختمانهای ریاضی، سیر تطور و تحول آنها تحقیق کند؛ یعنی فلسفه ریاضی بعد از نضج گرفتن ریاضیات به مثابه دانش پدید میآید؛* بنابراین، فلسفة رشتههای علمی، معارف درجه دومند و بر تئوریها و نظریهها و فرضیههای آن رشتههای علمی، چیزی نمیافزایند و فقط دربارة آنها سخن میگویند؛ اما فلسفه حقایق، معارف درجه اول به شمار میآیند؛ براب مثال فلسفه زبان به صورت دانش درجة اول، درباره پرسشهای مربوط به زبان بحث میکند؛ پرسشهایی مانند: چگونه زبان، واقعیت را نشان میدهد؟ معنا چه ماهیتی دارد؟ صدق و دلالت و ضرورت منطقی به چه معنا است؟ فعل گفتاری چیست؟ نسبت بین معنا و کاربرد یا معنای الفاظ و مقاصد و نیت های گوینده از اظهاراتش چیست؟ نسبت بین معنا و مصداق چیست؟ (مگی، 1374: ص285 به بعد)** شایان ذکر است که زبان واقعیت اعتباری (نه رشته علمی) است و به این جهت، فلسفه زبان، دانش درجة اولی شمرده میشود."