چکیده:
عقل در مقام تحقیق در «دین» و «در بارة دین» و نیز در دینداری و مقام تحقق دین، کارکردها و کاربردهای بسیاری دارد که این کارکردها به اقسام مختلف و متنوعی قابل تقسیم است. در مقالة حاضر، ضمن ارائه هشت تقسیم براساس یکی از فراگیرترین تقسیمات کارکرد عقل، یعنی کارکردهای عام و کارکردهای خاص، به شرح مختصر موارد پرداخته میشود. نویسنده ضمن اذعان به این نکته که بحث مستوفا از این موضوع در یک مقاله به انجام نمیرسد، در ادامة مقاله، طرحنامهای را با عنوان «ساختار تفصیلی کارکرد و کاربرد عقل در دینپژوهی» که میتواند دستمایهای برای پژوهشی جامع و کامل باشد، پیشنهاد داده است.
خلاصه ماشینی:
"اختلافها به مثابة دارایی / نیل کریستی ـ مترجم: حسین غلامی گسترة کارکرد و کاربرد عقل در تفهم و تحقق دین*علیاکبر رشاد**چکیده عقل در مقام تحقیق در «دین» و «در بارة دین» و نیز در دینداری و مقام تحقق دین، کارکردها و کاربردهای بسیاری دارد که این کارکردها به اقسام مختلف و متنوعی قابل تقسیم است.
مشارکت در تنسیق منطق کشف ـ فهم دین یکی دیگر از کارکردهای عام عقل در حوزة دین، کمک به ساماندهی مجموعة ضوابط و قواعد عقلانی کشف ـ فهم دین و نیز نظامبخشی قواعدی است که از طرق منابع و مدارک دیگر از جمله قرآن و سنت دریافت میشوند؛ اگر امداد عقل نمیبود، این ساماندهی ممکن نمیشد.
خواجه نصیر طوسی(597-672 ق) احکام فعل را از حیث حسن و قبح به صورت حصر عقلی تبیین کرده، سپس برای اثبات عقلی بودن تشخیص و ادراک حسن و قبح افعال، به ادلة زیر تمسک نموده است: یک) بالوجدان درک میکنیم که بعضی از افعال قبیح و برخی دیگر حسن هستند و اگر شارع هم ظلم را قبیح و عدل را حسن قلمداد نمیکرد، ما بهطور وجدانی به حسن عدل و قبح ظلم، واقف میشدیم.
اما مهمترین تقسیمات گسترة کارکرد عقل، تقسیم از لحاظ شمول کارکرد به هر پنج حوزة معرفتی معیشتی دین (عقاید، احکام، اخلاق، تربیت و علم دینی) یا اختصاص آن به حوزهای خاص است (که از این دو قسم، به کارکردهای «عام» و «خاص» تعبیر میکنیم)؛ هر چند طبقه بندی کارکردها به تبع ساحات چهارگانة 1."